امام زمان(عج) یک انقلاب فرهنگی بزرگ مبتنی بر اخلاق اسلامی ایجاد می کند، ارزش های بدیعی را برای جامعه جهانی به ارمغان می آورد. این ارزش ها در حوزه اقتصاد، انسان ها را شخصیت مستغنی و بی نیاز بار می آورد و . . .
ایجاد حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) براساس عدالت و برابری از عقاید و باورهای قطعی ما مسلمانان است. از این رو معرفی جنبه های این حکومت جهانی به خصوص شاخصه های فرهنگی آن می تواند به تبیین بیشتر این باور کمک کند. گفت و گوی ذیل پیرامون ابعاد حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) با حجت الاسلام رحیم کارگر، مدیر گروه آینده پژوهی پژوهشکده مهدویت است که از منظر فرهیختگان می گذرد.
ابعاد شاخص حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) چیست؟
آنچه مسلم است اینکه چند امر جهانی در این حکومت حضرت مهدی وجود دارد: نکته اول باور داشت جهانی به وجود موعود است و اینکه در برهه ای از زمان توسط یک مرد الهی، حکومت بزرگ و گسترده جهانی شکل خواهد گرفت. پس یک باور عمومی و تقریبا جهانی در این زمینه وجود دارد.
نکته بعدی اینکه اهداف و برنامه های اصلاحی منجی موعود یعنی امام مهدی جهانی و فراگیر است و شامل همه افراد و موضوعات می شود. آنچه مسلم است بشر در همه امور خود در هر جای عالم، دارای مشکلات عدیده و کاستی های فراوانی است که توسط امام مهدی رفع خواهد شد.
مساله بعدی، انقلاب و قیام جهانی ایشان است. در واقع برای اینکه بتوانیم به مدینه فاضله اسلامی برسیم و در پرتو حکومت جهانی مهدوی زندگی خوب و سالمی داشته باشیم، باید به مقدمات آن نیز توجه کنیم. مهم ترین این مقدمات شکل گیری انقلاب جهانی است که با حضور صالحان و توده های مستضعف از سراسر عالم برپا می شود و به پیروزی و تشکیل حکومت جهانی منجر می شود.
وقتی که این انقلاب جهانی تحت امامت و رهبری امام مهدی شکل گرفت و حکومت جهانی با مرکزیت کوفه تاسیس شد، یکسری برنامهها و اقداماتی برای اصلاح امور پیگیری می شود که همه آنها جنبه جهانی و عمومی دارد. در واقع تحقق این اهداف نیاز به ابزار و وسیله هایی دارد که مهم ترین آن حکومت جهانی است، یعنی با تشکیل این حکومت است که اهداف و آرمان های مورد نظر اسلام محقق می شود. براساس روایات گستره این حکومت، از شرق تا غرب عالم بوده و مرکز آن شهر کوفه و مسجد کوفه است. در واقع اداره واحد و یکپارچه جهان از این مرکز واحد است و حضرت مهدی خود کارگزارن جهان را انتخاب می کند و به سراسر دنیا اعزام می کند و آنها را حاکمان روی زمین قرر می دهد . این اتفاق زمانی است که ایشان همه حکام ستمگر و باطل گرا را از بین می برد. این حکومت دارای ابعاد و زوایای مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که در روایات به خوبی شرح و بیان شده است.
جایگاه بعد فرهنگی در برنامه حکومت جهانی چیست؟
به نظر می رسد مهمترین بعد و مولفه حکومت جهانی همین بعد فرهنگ است؛ یعنی در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) به مقوله فرهنگ و فرهنگ سازی اهمیت خاصی داده می شود و یک تحول فرهنگی عظیم صورت می گیرد و فرهنگ جدیدی جایگزین فرهنگ های ناسالم و منحط می گردد. اگر ما فرهنگ را شامل باورها، ارزش ها، هنجارها، رفتارها، دانش و محصولات و نمادها بدانیم، خواهیم دید که همه ابعاد فرهنگ مورد توجه امام زمان بوده و اصلاح و دگرگونی اساسی در آن رخ خواهد داد. ظهور، دوران گسترش فرهنگ سالم و انسانی در همه سطوح جامعه و زدودن خرافات، پیرایهها و آداب و رسوم ناسالم و غیر مفید است. همچنین عصر فعالیتهای گستردة فرهنگی است؛ یعنی، بعضی از مشکلات و کاستیهای جامعه، از طریق فرهنگی (تبلیغی و آگاهی بخشی و ارشادی)، قابل حل است و اقدامات حکومت جهانی نیز، بیشتر ماهیت فرهنگی و ارزشی دارد. در این برهة نورانی، انسانها به عمق و زشتی مفاسد اخلاقی و کژتابیهای فکری و عملی پی میبرند و از آلودگیها بیزار میگردند و این تنها در سایه ترویج و تعمیق “فرهنگ برتر دینی” و یا “فرهنگ سازی جامع” است؛ یعنی، فرهنگ سالم دینی در همه سطوح گسترش مییابد و ماهیت امور فرهنگی میشود. در روایتی میفرماید: “یدعوا الناس الی کتاب الله و سنة نبیّه…؛ “مهدی(ع) مردم را به سوی کتاب خدا، سنت پیامبر و… دعوت میکند” و نیز: “یظهر علی الثقلین و لایترک فی الارض الادنین” “بر ثقلین (انس و جنس) پیروز میشود و ریشه پستی و انحراف را از روی زمین بر میدارد”. این فرهنگ سازی جامع، همان اصلاح گری اخلاقی و الهی است که جامعه و انسانها را از فساد و انحطاط فرهنگی به دور میسازد: “ان یصلح امة بعد فسادها”.
شاخص ها و مولفه های فرهنگ در عصر ظهور در حوزه باورها چیست؟
در حوزه باورها: حضرت به تکمیل عقول و فهم بشر مبادرت می ورزد و خرد ورزی و عقلانیت آنها را به حد اعلای خودش می رساند و زمینه های کمال و رشد فکری آنان را فراهم می سازد. در این راستا باورهای اعتقادی صحیح دینی را به مردم می آموزاند و مبانی فکری و اعتقادی آنها را بر اساس آموزه های اسلام و مکتب اهل بیت تقویت می کند.. به همین خاطر در روایات آمده که مهمترین کار حضرت دعوت مردم به توحید، حاکمیت اسلام و قرآن و ولایت مداری است. در عصر ظهور نیز تقویت بنیانهای فکری و اعتقادی مورد توجه خاصی خواهد بود: “یدعو الناس الی کتاب الله و سنة نبیه و الولایة لعلی بن ابیطالب و البراءة من عدوه؛ “مردم را به سوی کتاب خدا، سنت پیامبر، ولایت علیبنابیطالب و بیزاری از دشمنان او دعوت میکند” و “لا یبقی فی الارض الانودی فیها شهادة لا اله الاالله؛ “هنگامی که او قیام میکند، زمینی باقی نمیماند، مگر آنکه گلبانگ توحید در آن بلند گردد.
شاخص ها و مولفه های فرهنگ در عصر ظهور در حوزه ارزش ها چیست؟
در بحث ارزش ها: حضرت یک انقلاب فرهنگی بزرگی ایجاد می کند و مبتنی بر اخلاق اسلامی، ارزش های بدیعی را برای جامعه جهانی به ارمغان می آورد. این ارزش ها در حوزه اقتصاد، انسان ها را شخصیت مستغنی و بی نیاز بارمی آورد و آنها را از مادی گرایی و تجمل پرستی دور می کند. در حوزه سیاست نیز فرهنگ شایسته سالاری و فرهنگ حق مداری حاکمیت می یابد و حکومت صالحان معیار و شاخص فعالیت ها قرار می گیرد. براساس این فرهنگ سالم ریشه ظلم و بی عدالتی و تبعیض و قدرت گرایی خشک می شود . مهم تر از همه در حوزه سیاست توجه وافری به معنویت و اخلاق الهی می شود و ارزش های جدیدی به فرهنگ بشری افزوده می شود و آنها را از فرهنگ ناسالم و ملحد سابق دور می کند. سستی در اجرای حدود الهی، عمل به قوانین بشری مخالف با دستورات دینی، تبعیض و برخورد چندگانه با تکالیف دینی، تفسیر و تحلیل شخصی و نادرست از آنها، غرق شدن در زندگی مادی و شهوانی و … موجب دوری بشر از خدا و معنویت شده و او را در گرداب ناملایمات و کاستیهای اخلاقی میاندازد. “عصر ظهور” دوران رهایی انسان از این کاستیها و ناراستیها در پرتو عمل به دستورات الهی ـ به خصوص ارزشهای اخلاقی ـ و برپاداشت قوانین دینی و آموزههای وحیانی است. “لایبقی موضع قَدَم الاّ وطئهُ و اقام فیه الدّین الواجب لله”؛ “جای پایی در روی زمین نمیماند جز اینکه به آنجا گام مینهد و آیینی را که از سوی خداوند واجب گشته، اقامه میکند”. “… یُمهّد الارض و یُحیی السنّةو الفرض”؛ “زمین را مهد ]زندگی[ میسازد و سنّت و واجبات ]دینی[ را زنده میکند”. طبق روایت امام باقر(ع) نیز آن حضرت دست خود را بر سر تمامی بندگان خدا میگذارد و عقول آنها را متمرکز و اخلاقشان را کامل میکند (اذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم).
در مورد شاخصه های فرهنگی در حوزه هنجارها کمی توضیح دهید؟
اما در حوزه هنجارها: ملاک ها و معیارهای هنجاری بودن رفتارها و گفتارها تغییر اساسی می یابد و هنجارهای جدید براساس قرآن و رهنمودهای اسلام تفسیر و تعیین می شود. پس هر آنچه که مخالف اسلام و قرآن باشد ناهنجار تلقی شده و به دور افکنده می شود. در اینجا آداب و رسوم و سنت ها و قواعد مبتنی بر مکتب دروغین و جاهلی بشر بازنگری می شود و سنت های نیکوی الهی جایگزین آنها می گردد. هنجار پذیری، فرآیندی است که منجر به انتقال آموزههای اخلاقی و مکارم انسانی و تثبیت آنها در افراد میشود. در این فرآیند ـ همچون جامعهپذیری ـ ارزشهای اخلاقی تبیین و تشریع میگردند و ضمن آگاه کردن انسانها از آنها، زمینههای علاقة قلبی آنان و کشش درونی به آنها را فراهم میسازند. مهمترین ویژگی هنجارپذیری انسان، فهم و پذیرش قوانین ثابت اخلاقی و تلاش برای گسترش و حاکمیت این اصول است؛ یعنی، مزین شدن به آرایههای ارزشی و پایبندی معرفت مدارانه به آنها. مهمترین برنامة امام مهدی(ع)، حاکمیت ارزشهای اخلاقی و آگاهی بخشی به مردم در این زمینه است ؛ چنانکه در روایتی آمده است : تقوا و پرهیزگاری را مطرح میکند و بر اساس هدایت گری رفتار میکند” و یا او مردم را به حق (راه حق) فرا میخواند و به سیرة پیامبر(ص) در میان مردم رفتار کرده و عمل او را مبنا قرار میدهد.
تغییرات جهان در حوزه رفتارها و دانش چگونه خواهد بود؟
در حوزه رفتارها: شاهد این خواهیم بود که در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) همه رفتارهای شرک آلود و فساد آلود، شر تلقی شده و با آنها شدت برخورد خواهد شد. به همین خاطر براساس روایات رباخواری، زنا، شرب خواری و … برچیده خواهد شد و مردم به عبادات و رفتارهای صالح همت خواهند گمارد. ر عصر ظهور این برنامة تربیتی و اخلاقی به جدّ پیگیری شده و شرور و ناراستیها از سطح جامعه زدوده میشود. این مسأله هم در راستای تربیت دینی و امر به معروف و نهی از منکر است و هم برای حاکمیت قوانین اخلاقی در اجتماع از سوی حکومت جهانی مهدوی پیگیری میشود. “یعمل بکتاب الله لایری فیکم منکراً الّا انکره “او به کتاب خدا عمل میکند و زشتی (منکری) در شما نمیبیند، مگر اینکه از آن نهی میکند” “یذهبُ الشرّ و یبقی الخیر … یذهب الزّنا و شرب الخمر و یذهب الربا”؛ “شرّ از بین میرود و خیر باقی میماند…زنا و شرابخواری و ربا ریشهکن میشود”.
در حوزه دانش: علم به حد اعلای خود شکوفا خواهد شد و تمامی شعبه های علوم برروی شیفتگان و تشنگان دانش گشوده شده و جهالت و نادانی و انحراف فکری زدوده می شود و مردم از سرچشمه اصلی علم سیراب می شوند. به همین خاطر از مجهولات و ناگفته های دانش رمز گشایی و حکمت ودانش واقعی به مردم آموخته خواهد شد. بدین جهت “تعلیم حکمت قدسی” بارزترین ویژگی عصر ظهور است تا مردم در پرتو آن، پاکگزین و خیرگرا شوند و از نیروی دانش و خرد، در جهت نورانیت و معنویت درون استفاده کنند. “تؤتون الحکمة فی زمانه…”؛ “در زمان ظهور، به مردم حکمت عطا میشود” و “یملأالله عزوجل به الارض نوراً بعد ظلمتها و عدلاً بعد جورها و علماً بعد جهلها”؛ “خدای عزوجل به وسیلة او، زمین را پس از تاریکی آن از نور آکنده میسازد و پس از ستم آن، از داد پر مینماید و آن را پس از جهل و نادانی، از دانش مالامال میکند”.
برای اینکه یک اندیشه واحد و جامع شکل بگیرد، آن حضرت حقایق قرآنی و آموزههای اصیل آنرا تعلیم میدهد و موجب دانایی پرهیزگارانه انسانها میشود؛ چون قرآن کریم هم بر نور دلها میافزاید و هم بر دانش و حکمت آنان: “….. یعلم الناس القرآن علی ما انزل الله جل جلاله” قرآن، همان گونه که خداوند نازل کرده به مردم یاد داده میشود” و “استأنف بکم تعلیم القرآن و شرایع الدین… کما انزل الله علی محمد؛ “وقتی قائم قیام میکند، قرآن و احکام دین را همان گونه که بر پیامبر(ص) نازل شده است، از نو به شما میآموزد”.
و البته تغییرات و تحولات اساسی در حوزه نمادها و محصولات فرهنگی و… اتفاق می افتد که مجالی برای بیان آنها نیست.
اگر بخواهیم مساله فرهنگی در عصر ظهور را توضیح دهیم به نظر شما مهمترین نکته کلیدی آن چیست؟
مهمترین نکته کلیدی در فرهنگ سازی حکومت جهانی و تحول فرهنگی بزرگ در آن دوران زیبا ، بحث رسیدن مردم به کمال است؛ یعنی مردم تحت اقدامات و برنامه های فرهنگی و تربیتی امام مهدی به کمال واقعی خواهند رسید. پس کلید واژه فرهنگی در عصر ظهور، کمال گرایی و رشد و تعالی معنوی و روحی مردم جهان است. کمال نهایی همان عبودیت و قرب به خداوند است که از طریق کمالات فرعی محقق می شود . و در این راستا مردم ابتدا به کمال عقلی می رسند یعنی خرد و عقول آنها متکامل شده و بی بصیرتی از جلوی دیدگان آنها زدوده خواهد شد. همچنین مردم به کمال اخلاقی نائل خواهند آمد که مهمترین ثمره آن معنویت، عمل صالح ، توجه به حسنات و نیکی ها و دوری از رذائل و زشتی های اخلاقی است و در نهایت کمال اجتماعی که در عدالت ظهور و بروز دارد. جایگاه ویژه ای در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) خواهد داشت. یعنی عدالت با تمام ابعاد و زوایای آن در جامعه بشری گسترش خواه یافت و مردم مظلوم و مستضعف جهان از زییایی ها و محاسن آن برخوردار خواهند شد.
و بر این اساس حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) خواهد توانست بر مشکلات و ناراستی های فرهنگ غلبه کند و یک فرهنگ سالم و انسانی را گسترش دهد.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی