به وقت تولد حضرت عیسی(ع) در شهر بیت لحم، سه ایرانی به کمک ستارگان از تولد آن حضرت باخبر شده و به آنجا رفتند و هدایایی به حضرت مریم(س) تقدیم نمودند. مسیحیان این سه نفر را به « سه پادشاه» (the three kings) یا «سه مرد عاقل» (the three wise men) ملقب کرده و حتی نامهایی نیز به آنها نسبت دادهاند: بالتازار (بل تصّر)، مِلکور (ملکیور)، گاسپر (یاسپر) (Balthassar, Melchior, Gaspar). در خصوص اینکه این مجوسان که بوده و از کجا آمدهاند بحث و نظرهای گوناگونی درگرفته است، ولی هنوز هیچ قطعیتی در این خصوص وجود ندارد.
ستاره در بالای منزلی ایستاد و آنها داخل شده طفل را با حضرت مریم(س) دیدند و بر او تعظیم کرده، هدایای خود یعنی طلا و کُندُر و مُرّ را تقدیم نمودند. پس در خواب شب به مجوسان وحی رسید که به نزد هیرود بازگشت نکنند. لذا آنها از راه دیگر به وطن خویش مراجعت کردند. بعد از رفتن ایشان، فرشتۀ خدا در خواب به یوسف (کفیل/ شوهر مریم) ظاهر شده گفت: «برخیز و طفل و مادرش را بردار و به مصر فرار کن و در آنجا بمان، زیرا هیرود میخواهد طفل را هلاک کند.» پس آنها به مصر رفتند. و چون هیرود دید که مجوسان بازنگشتند سربازانش را فرستاد تا تمام اطفال کمتر از دو سال را در بیت لحم بکشند. چندی بعد، هیرود نیز مرد و فرشتۀ خدا در خواب، زمان بازگشت را به یوسف اعلام نمود. در مراجعت یوسف دید که اَرکیلا پسر هیرود حاکم یهودیه شده لذا به هدایت فرشته به استان جلیل در شمال فلسطین رفته، در شهر ناصره ساکن شدند.
قصور نویسندۀ انجیل لوقا نباید موجب تضعیف این خبر در انجیل متّی شود. به هر حال اعتقاد بنده بر این است که این واقعه حقیقتاً رخ داده و خداوند آن مجوسان را از ایران برای دیدار عیسای نوزاد به اورشلیم و سپس بیت لحم آورده است تا اولاً مردم یهود را به تولد پیامبر جدید این قوم خبر دهد و ثانیاً برای مقاصد چندی که در ادامه خواهد آمد. بنده حتی گمان دارم که در خصوص این واقعه اشارهای ظریف در قرآن مجید نیز وجود دارد (مؤمنون/ 50 و 51) که در جای خود به آن خواهیم پرداخت.
انجیل متّی تعداد مجوسان را ذکر نکرده است ولی آنها در سنت مسیحی سه نفر دانسته شدهاند. شاید به این دلیل که آنها طبق نقل انجیل متّی، سه هدیه (طلا، کُندُر، مرّ) به عیسی(ع) تقدیم کردهاند. ما نیز همین رقم را میپذیریم. مراد از «مجوس» پیروان دین زرتشت است. اگر آنها از سمت شرق به اورشلیم آمده باشند پس آنها ظاهراً زرتشتیان ایرانی بودهاند. چون در آن زمان امپراطوری روم و ایران هممرز بودند و فلسطین جزو مستعمرات روم بود.
تولد پیامبران عظیم القدری همچون حضرت ابراهیم(ع) و حضرت موسی(ع) به ترتیب توسط کاهنان دربار نمرود و فرعون پیشگویی شده بود. علم پیشگویی از روی ستارگان که به آن «احکام نجوم» میگویند در نزد بابلیها و سپس مصریان متداول بوده است. اما مشخصات آن ستاره که با تولد حضرت عیسی(ع) بر مجوسان نمایان شد به نظر نمیرسد که با «احکام نجوم» تطبیق کند، و نه همچنین با پدیدههای نجومیای که امروزه شناخته شده هستند از قبیل: انواع مختلف ستارگان دنبالهدار، ابَر نو اختر (Super Nova)، شهابسنگ.
از انجیل متّی برمیآید که آن ستاره سه مشخصۀ بارز داشته است:
1. در ارتفاع پایین حرکت میکرده است، مانند ارتفاع پرواز یک کبوتر. چون ستاره در بیت لحم در بالای منزلی که عیسای نوزاد در آن بوده توقف کرده و مجوسان بدانجا هدایت شدهاند.
2. آن ستاره، محلّی (منطقهای) بوده، یعنی فقط مجوسان آن را دیدهاند. و به همین جهت است که مردم اورشلیم از سخن مجوسان تعجب کرده و مضطرب شدند. (این ویژگی، بیان دیگری از مشخصۀ اول است).
3. ستاره از قوانین حرکتِ ستارگانِ آسمان تبعیت نمیکرده است. زیرا که ابتدا به سمت غرب و سپس به جنوب حرکت نموده است. (بیت لحم در فاصلۀ 9 کیلومتریِ جنوب اورشلیم است). توضیحاً اینکه اجرام سماوی در آسمان شب بر اثر چرخش وضعی زمین، همگی از سمت شرق به غرب حرکت میکنند.
با اندکی تأمل به این نتیجه میرسیم که اگر آمدن مجوسان به اورشلیم صحت داشته باشد این ماجرا یک واقعۀ نجومی خاص بوده که خداوند آن را برای هدایت کردن مجوسان به اورشلیم و سپس بیت لحم، ایجاد نموده است. اما برای بررسی بهتر واقعه لازم است در خصوص رسالت حضرت عیسی(ع) تأمل کنیم، که آیا رسالت آن حضرت جهانی است؟
آمدن مجوسها به دیدار عیسای نوزاد میتواند دلیلی باشد که محدودۀ رسالت حضرت عیسی(ع) جهانی بوده است. ولی آیا حقیقتاً این پیامبر عظیم القدر بر همۀ مردم دنیا مبعوث شده است؟ پاسخ منفی است. زیرا بر اساس آنچه از قرآن مجید و اناجیل اربعۀ مسیحی بر¬میآید، رسالت حضرت عیسی(ع) مختص به قوم بنیاسرائیل بوده است. هیچ کجا نقل نشده که حضرت عیسی(ع) غیر یهودیان را به دین خدا فراخوانده باشد. عیسی(ع) بنا به نص قرآن در دنبالۀ رسالت حضرت موسی(ع)، بر قوم یهود مبعوث شده است (بقره/ 88 ـ مائده/ 44 و 46). در اناجیل مسیحی نیز دیده میشود که حضرت عیسی(ع) مردم را به تورات و کتب انبیاء یهود ارجاع میدهد (متّی 5/ 17 ـ 7/ 12 ـ 8/ 4 ـ مرقس 13/ 14 ـ لوقا 4/ 21 ـ 10/ 26 ـ یوحنا 10/ 34 و 35). به همین سبب است که مسیحیان مجبور به قبول تورات و سایر کتب انبیاء یهود هستند.
در خصوص اینکه برخی از یهودیان در ایران ماندند و به همراه سایر اسیران به فلسطین بازنگشتند، میتوان به کتاب استر (از مجموعۀ عهد عتیق) رجوع کرد. مُردخای یهودی در دربار خشایارشا در شهر شوش کار میکرد و یهودی بودن خود را کتمان مینمود. او نهایتاً توانست برادرزادهاش استر را به همسری خشایارشا در آورد. خشایارشا نوۀ دختری کورش کبیر بود و از 486 تا 465 قبل از میلاد حکمرانی کرد. همچنین در کتاب تاریخ جامع ادیان برخی یهودیانی که در بابل مانده بودند مذکورند (نگا. جان ناس، تاریخ جامع ادیان، انتشارات علمی و فرهنگی، صص. 536 و 537 و 558).
یهودیان بابلی (همان مجوسان) با آمدن خود چند هدف را برآورده کردند:
1. نخست خود و سایر یهودیان مقیم بابل و ایران، از تولد آخرین پیامبر بنیاسرائیل آگاه شدند و دانستند که به زودی آخرین پیام خداوند به توسط این پیامبر به یهودیان ابلاغ خواهد شد.
2. مردم اورشلیم و هیرود نیز از تولد حضرت عیسی(ع) باخبر شدند.
3. هدایای یهودیان بابلی برای عیسی(ع) و خانوادهاش مفید بوده است. طبق نقل انجیل متّی، آنها سه هدیه تقدیم کردند: کُندُر، مُرّ و طلا. دو مورد اول، دو صمغ گیاهی هستند و فواید زیادی دارند و از جمله در بهبود سریعتر زن زائو مفیدند. هدیۀ طلا نیز احتمالاً خرج سفر غیرمترقبۀ آنها به مصر شد. زیرا هیرود قصد قتل عیسی(ع) را کرده بود.
وَ جَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَ أُمَّهُ آيَةً وَ آوَيْناهُما إِلى رَبْوَةٍ ذاتِ قَرارٍ وَ مَعِينٍ * يا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ عَلِيم (مؤمنون/ 50 و 51) و پسر مريم و مادرش را معجزهای ساختيم و آن دو را بر بلند جايى كه قرارگاه و آبی روان داشت پناه داديم * اى رسولان! از طیّبات بخوريد و كار نیک كنيد، كه من به كارهايى كه مىكنيد آگاهم.
ظن این حقیر آن است که آیۀ 51 نیز دربارۀ حضرت عیسی(ع) است. اگر اینچنین باشد شاید بتوان استنباط نمود که مراد از «طیّبات» در این آیه، هدایایی است که آن یهودیان موحّد بابلی در هیئت سه مجوس به حضرت عیسی(ع) تقدیم کردهاند.
از آنجا که راقم این سطور در این ایام مقالۀ «برنابا، حواری گمشدۀ عیسی(ع)» را در سایت مشرق در حال انتشار دارد و در آنجا اثبات نموده که برنابا یکی از دوازده حواری است و خصوصاً اینکه او تنها حواریای است که انجیل حضرت عیسی(ع) را نوشته لذا مناسبت دارد که به جهت حسن ختام این واقعه را در انجیل برنابا و متی با یکدیگر مرور کنیم. به نظر راقم، اقتباس نویسندۀ انجیل متی از انجیل برنابا بسیار واضح است.
انجیل متی | انجیل برنابا |
باب دوم (1) و چون عیسی در ایام هیرودیس پادشاه، در بیت لحم یهودیه تولد یافت، ناگاه مجوسی چند از مشرق به اورشلیم آمده، گفتند: (2) «کجاست آن مولود که پادشاه یهود است زیرا که ستارۀ او را در مشرق دیدهایم و برای پرستش او آمدهایم.» (3) اما هیرودیس پادشاه چون این را شنید، مضطرب شد و تمام اورشلیم با وی. (4) پس همۀ رؤسای کَهَنه و کاتبان قوم را جمع کرده، از ایشان پرسید که مسیح کجا باید متولد شود؟ (5) بدو گفتند: «در بیت لحم یهودیه. زیرا که از نبی چنین مکتوب است: (6) و تو ای بیت لحم، در زمین یهودا از سایر سرداران یهودا هرگز کوچکتر نیستی، زیرا که از تو پیشوایی به ظهور خواهد آمد که قوم من اسرائیل را رعایت خواهد نمود.» (7) آنگاه هیرودیس مجوسیان را در خلوت خوانده، وقت ظهور ستاره را از ایشان تحقیق کرد. (8) پس ایشان را به بیت لحم روانه نموده، گفت بروید و از احوال آن طفل به تدقیق تفحّص کنید و چون یافتید مرا خبر دهید تا من نیز آمده، او را پرستش نمایم. (9) چون سخن پادشاه را شنیدند، روانه شدند، که ناگاه آن ستارهای که در مشرق دیده بودند، پیش روی ایشان میرفت تا فوق آنجایی که طفل بود رسیده، بایستاد. (10) و چون ستاره را دیدند، بینهایت شاد و خوشحال گشتند. (11) و به خانه درآمده، طفل را با مادرش مریم یافتند و به روی در افتاده، او را پرستش کردند و ذخائر خود را گشوده، هدایای طلا و کُندر و مرّ به وی گذرانیدند. (12) و چون در خواب وحی بدیشان در رسید که به نزد هیرودیس بازگشت نکنند، پس از راه دیگر به وطن خویش مراجعت کردند. (13) و چون ایشان روانه شدند، ناگاه فرشتۀ خداوند در خواب به یوسف ظاهر شده، گفت: «برخیز و طفل و مادرش را برداشته به مصر فرار کن و در آنجا باش تا به تو خبر دهم، زیرا که هیرودیس طفل را جستوجو خواهد کرد تا او را هلاک نماید.» (14) پس شبانگاه برخاسته، طفل و مادر او را برداشته، به سوی مصر روانه شد (15) و تا وفات هیرودیس در آنجا بماند، تا کلامی که خداوند به زبان نبی گفته بود تمام گردد که «از مصر پسر خود را خواندم.» (16) چون هیرودیس دید که مجوسیان او را سخریّه نمودهاند، بسیار غضبناک شده، فرستاد و جمیع اطفالی را که در بیت لحم و تمام نواحی آن بودند، از دو ساله و کمتر موافق وقتی که از مجوسیان تحقیق نموده بود، به قتل رسانید. (17) آنگاه کلامی که به زبان ارمیای نبی گفته شده بود، تمام شد «آوازی در رامه شنیده شد، گریه و زاری و ماتم عظیم که راحیل برای فرزندان خود گریه میکند و تسلّی نمیپذیرد زیرا که نیستند.» (18) اما چون هیرودیس وفات یافت، ناگاه فرشتۀ خداوند در مصر به یوسف در خواب ظاهر شده، گفت: (19) «برخیز و طفل و مادرش را برداشته، به زمین اسرائیل روانه شو، زیرا آنانی که قصد جان طفل داشتند، فوت شدند.» (20) پس برخاسته، طفل و مادر او را برداشت و به زمین اسرائیل آمد. (21) اما چون شنید که اَرکلاؤس به جای پدر خود هیرودیس بر یهودیه پادشاهی میکند، از رفتن بدان سمت ترسید و در خواب وحی یافته، به نواحی جلیل برگشت. (22) و آمده در بلدهای مسمّی به ناصره ساکن شد، تا آنچه به زبان انبیاء گفته شده بود تمام شود که «به ناصری خوانده خواهد شد.»
| فصل ششم (1) چون تولد شد یسوع در زمان هیرودس پادشاه یهودیه، سه نفر بودند از مجوس در اطراف مشرق که چشم داشتند ستارگان آسمان را. (۲) پس نمایان شد برای ایشان ستارهای که سخت درخشندگی داشت. پس از آنجا با هم مشورت کردند و آمدند به یهودیه در حالتی که رهبری مینمود ایشان را آن ستاره که جلوی روی آنها میرفت. (۳) پس چون رسیدند به اورشلیم، پرسیدند کجا تولد شده پادشاه یهودیه؟ (۴) چون بشنید هیرودس این را، هراسان شد و همۀ مردم شهر مضطرب شدند، پس از اینجا جمع نمود هیرودس کاهنان وکاتبان را و گفت: «کجا تولد خواهد یافت مسیح؟» (۵) جواب دادند: «به درستی که او متولد خواهد شد در بیت لحم. زیرا نوشته شده است در [کتاب] نبی اینطور: “و تو ای بیت لحم! کوچک نیستی میان رؤسای یهود، زیرا زود است برآید از تو تدبیر کنندهای که سرپرست شود طایفۀ مرا، یعنی اسرائیل را.”» (۶) آنوقت هیرودس مجوسها را به حضور خود طلب نموده و از آمدن ایشان جویا شد. (۷) پس جواب دادند که همانا ستارهای در مشرق رهبری نمود ایشان را به سوی اینجا. (۸) پس از این جهت خوش داشتند که پیشکش کنند هدایا را و سجده نمایند برای این پادشاه تازهای که نمایان شد برای ایشان ستارۀ او. (۹) در آن وقت هیرودس گفت: «بروید به بیت لحم و به دقت از این طفل سراغ بگیرید، (۱۰) و چون او را پیدا نمودید، بیایید و مرا خبر دهید. زیرا من نیز میخواهم سجده نمایم برای او.» (۱۱) و او این را از روی مکر گفت.
فصل هفتم (1) رفتند مجوس از اورشلیم. (۲) ناگاه دیدند ستارهای را که ظاهر شده بود برای ایشان در مشرق، جلو روی ایشان میرفت. (۳) پس چون آن ستاره را دیدند مملو شدند از سرور. (۴) وقتی به بیت لحم رسیدند و ایشان در بیرون شهر بودند، ستاره را بالای کاروانسرا یافتند، آنجایی که یسوع متولد شده بود. (۵) پس مجوس آنجا رفتند. (۶) چون داخل کاروانسرا شدند، طفل را با مادرش یافتند. (۷) پس خم شدند و سجده نمودند برای او. (۸) آنگاه مجوس پیشکش کردند عطرها را با نقره و طلا. (۹) نیز حکایت کردند بر عذرا هر چه را که دیده بودند. (۱۰) آنگاه ایشان را میان خواب، طفل تحذیر نمود از رفتن به سوی هیرودس. (۱۱) پس رفتند در راه دیگر و بازگشتند به سوی وطن خود و خبر دادند به آنچه در یهودیه دیده بودند.
فصل هشتم (1) چون هیرودس دید که مجوس باز نگشتند به سوی او، گمان نمود که ایشان او را استهزا نمودند. (۲) پس بر بست نیّت را بر کشتن طفلی که متولد شده بود. (۳) لیکن وقتی که یوسف در خواب بود، ظاهر شد از برای او فرشتۀ خدای و گفت: (۴) «برخیز بهزودی و بگیر طفل و مادرش را و برو به سوی مصر. زیرا هیرودس میخواهد او را به قتل برساند.» (۵) پس یوسف برخاست با خوف عظیم و گرفت مریم و طفل را رفتند به سوی مصر. (۶) پس ماندند در آنجا تا مرگ هیرودس، که گمان کرد مجوس او را ریشخند نمودهاند. (۷) آنگاه لشکرهای خود را فرستاد تا به قتل برساند تمام کودکانی را که تازه متولد شده بودند در بیت لحم. (۸) پس لشکرها آمدند و کشتند همۀ کودکانی را که بودند در آنجا، چنانکه هیرودس فرمان داده بود. (۹) این هنگام تمام شد کلمات آن پیغمبر که گفته: (۱۰) «نوحه وگریه در رامه است. (۱۱) راحیل ندبه میکند پسران خود را و هیچ تسلی نیست برای او، زیرا موجود نیستند.» [ارمیاء 31/ 15]
فصل نهم (1) و چون هیرودس مُرد ظاهر شد فرشتۀ خدای در خواب یوسف و گفت: (۲) «برگرد به یهودیه، زیرا مردند آنانکه میخواستند مرگ طفل را.» (۳) پس یوسف گرفت طفل و مریم را (و طفل به هفت سال رسیده بود) و آمد به یهودیه، از آنجا که شنیده بود اینکه ارخیلاوس پسر هیرودس حاکم در یهودیه بود. (۴) پس رفت به سوی جلیل، زیرا ترسید که در یهودیه بماند. (۵) آنگاه رفتند تا ساکن شوند در ناصره. |
*امیر اهوارکی
پاورقی
1. این کلمه به صورتهای Gaspard, Jasper, Kasper, Kaspar نیز ضبط شده است و محتمل است که اصل فارسی این کلمه، «گنجور» باشد (به نقل از یادداشت فضل الله نیکآئین مترجم این کتاب وزین: عبدالاحد داود، محمد در تورات و انجیل، نشر نو، 1361، ص 139)
منبع:مشرق