برخلاف نظر لین وایت یا کانت یا هر اندیشوری که مثل آنان فکر می‌کنند،محیط زیست در آموزه‌های دینی،از ارزش و اعتبار خاص برخوردار است و انسان نه تنها حق ندارددر نابودی آن دخالت کند؛بلکه مکلف است در حفظ و حراست از محیط پیرامون خود کوشا باشد.
حقوق زیست محیطی در عصر ظهور موعود
با توجه و تأمل در روایات رسیده از معصومان علیهم السلام فهمیده می‌شود که فضای زیستی و موجودات ساکن این قلمرو، از نهایت مواهب حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برخوردار شده، طعم آسایش، آرامش و حیات طیّبه مبتنی بر عدالت را خواهند چشید.از آنجا که وجود امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف لطف خدا برای بندگان است، آن حضرت منبع علم، حکمت و برکت برای جهان می‌شود. آن بزرگوار علم و عقول مردم را به کمال می‌رساند و سعادت و کمال را برای جهان به ارمغان می‌آورد.
محیط زیست نیز در این راستا به اوج کمال و فعلیت خود می‌رسد. در این بین نیز زمین و طبیعت، همة قابلیت‌های خود را به فعلیت می‌رسانند و جهان پر از عدل و داد خواهد شد و طبیعت و محیط زیست نیز به وسیله انسان‌ها و دیگر موجودات، حفظ خواهند گشت. هیچ گونه تخریب و ویرانی‌ای در محیط زیست رخ نخواهد داد و همة موجودات در کنار یک‌دیگر با امنیت و سلامت کامل خواهند زیست.ما در اینجا با استفاده از روایات، به صورت اجمالی به وضعیت محیط زیست در عصر ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهیم پرداخت:
1. رشد و توسعه علمی در جهت بسط و گسترش و حفظ محیط زیست
در زمان ظهورحضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف تمام علوم تجربی و غیر تجربی آشکار می‌شود و آن حضرت با استفاده از عدل و احسان با مردم برخورد می‌کند. از آنجا که وجود حضرت لطف خدا برای بندگان است، خود او منبع علم و حکمت و برکت برای جهان می‌باشد. آن بزرگوار، علم و عقول مردم را به کمال نهایی خود می‌رساند و سعادت و کمال را برای جهان به ارمغان می‌آورد.دانش صحیح در هر خانه‌ای منتشر می‌شود و حلقه‌های درس و بحث، هم برای مردان و هم برای زنان، در اجتماعات مختلف ایجاد خواهد گردید. در عصر ظهور، علم و صنعت، پیشرفت حیرت انگیزی داشته، اخلاق و دین هم‌پای علم و عقل، راهگشای زندگی انسان‌ها به سوی معنویت و عبودیت خواهد بود.
صنعت و پیشرفت در عین اینکه باعث رفاه و راحتی بشر است، مانعی برای دینداری و اخلاق گرایی و حرکت به سوی کمال و تعالی نخواهد بود و انسان را غرق در تجملات، لذات زودگذر و فساد و انحراف، نخواهد کرد که باعث ویرانی و نابودی اخلاق و طبیعت و محیط زیست انسانی و حیوانی و نباتی شود:به درستی علم به احکام خدا و سنت پیغمبر در دل مهدی می‌روید، همانطور که زراعت می‌روید، بهترین روییدنی (مجلسی، 1404: ج52، ص317).طبق روایات، علم و دانش 27 حرف (شعبه) است. تمام آنچه پیامبران الهی آورده‌اند، دو حرف بیشتر نبوده و مردم زمان ما تا کنون دو حرف بیشتر نشناخته‌اند.
چنانکه در روایات آمده است، پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند:خداوند، زمین را به وسیله حضرت مهدی پر از نور و روشنایی می‌کند، بعد از تاریکی و ظلمت آن، و پر از عدل می‌کند بعد از جور و ستم، و پر از علم و دانایی می‌کند بعد از جهل و نادانی (شیخ صدوق، 1388: ج1، ص260).
همچنین امام باقر علیه السلام می‌فرماید:در زمان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف همگی شما به زیور حکمت و دانش آراسته می‌شوید، تا جایی که هر زنی در خانة خویش بر طبق کتاب خدای تعالی و سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم حکم می‌کند (مجلسی، 1404: ج52، ص352).با استفاده از این روایات، معلوم می‌شود که عقل و علم، به کمال و فعلیت می‌رسد و هنگامی که تمام موجودات عالم ـ چه انسان‌ها، جانوران و گیاهان و حتی جمادات ـ به آخرین مرتبه فعلیت خود می‌رسند، دیگر هیچ گونه تخریبی در محیط زیست رخ نخواهد داد و محیط زیست حفظ می‌شود.
2. پاک شدن زمین از هر نوع آلودگی، حتی آلودگی‌های زیست محیطی
در عصر مهدویت، زمین با لطف الهی خود از هر جور و ظلمی پاک می‌شود و با نور الهی منور و تابان می‌گردد. کلمات جور و ظلم با کلماتی مانند طغیان و انحراف ترادف معنایی دارد.بدیهی است که هر گونه آلودگی، زیر معنای جور و ظلم قرار می‌گیرد؛ زیرا هرگونه آلودگی به معنای انحراف از طبیعت مخلوق الهی و به معنای تعدی از حق و حرکت به سوی باطل است. همچنان‌که به هرگونه تجاوز از حق -اعم از کم و زیاد- اطلاق می‌شود.
همچنین ظلم در لغت، به معنای تاریکی و شکافی است که در زمین به وجود می‌آید و به معنای آن است که «هر چیز در جایگاه شایسته خودش قرار نگیرد» که این معنا در مقابل عدل می‌باشد.واضح است که بر طبق این تعاریف، حکومت ظلم ستیز و عدالت محور مهدوی، حکومتی بر مبنای تطهیر محیط زیست از هر گونه آلودگی و انحراف است و این امر محیط زیست را به وضعیتی آرمانی باز می‌گرداند و از طهارت و حیات طیبه آن، حفاظت می‌کند.
جابر از امام باقر علیه السلام روایت می‌کند که فرمود:… نباتات به بهترین شیوه، نشو و نما کنند (شیخ صدوق، 1388: ج2، ص506).در زمان آن حضرت بر اثر برپایی عدل و قسط در جهان و تشکیل حکومت واحد جهانی، خراب کردن محیط زیست و آلودگی و ویرانی طبیعت انجام نمی‌گیرد و فساد و تباهی با عدل در تضاد می‌باشد؛ پس ویرانی هم صورت نمی‌گیرد و محیط زیست هم حفظ خواهد شد و به تعالی خود خواهد رسید و الطاف الهی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به آن تعلق خواهد گرفت.
3. ایجاد امنیت و صلح در گستره گیاهی، حیوانی و انسانی
محصول عدالت گستری و ظلم ستیزی حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و رعایت حقوق محیط زیست و ساکنان آن، چیزی جز امنیت و برقراری صلح و دوستی در فراخنای هستی نخواهد بود. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دوستی واقعی و صمیمیت حقیقی را بین بندگان خدا و نیز بین مردم با طبیعت ایجاد می‌کند. در این راستا رابطه انسان با طبیعت نیز صمیمی و اصلاح می‌شود؛ به طوری که هر کس از طبیعت به اندازه‌ای بهره می‌گیرد که احتیاج دارد و اسرافی در استفاده از طبیعت انجام نمی‌گیرد.
همان طور که برحسب روایات، کینه‌ها و اختلاف‌ها از جامعة بشری رخت بر می‌بندد، این عوامل، از عالم حیوانی و جانوری و نباتی نیز ناپدید خواهند شد. حتی حیواناتی که به کینه جویی و تقابل با هم شهره‌اند، در کمال مسالمت و آرامش، به زندگی مودت آمیز در کنار هم خواهند پرداخت. در زمان آن حضرت، ستم ریشه کن و راه‌ها امن می‌شود.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:این آیه (آیة 55 سوره نور) در شأن حضرت قائم و اصحاب او نازل شده است.خداوند در این آیه می‌فرماید:خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند وعده داده است که به یقین، خلافت روى زمین را [در ظهور امام زمان] به آنان خواهد داد، همان گونه که به پیشینیانِ آنها خلافت بخشید؛ و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، برایشان پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدّل مى کند، ]بگونه‌اى[ که فقط مرا مى پرستند و چیزى را همتاى من قرار نخواهند داد. و کسانى که پس از آن کافر شوند، آنها همان فاسقانند.
در این آیه، چهار وعدة صریح به مؤمنان داده شده است که یکی از آن وعده‌ها تبدیل خوف به امنیت است؛ یعنی برطرف شدن تمام عوامل ترس و ناامنی و جایگزین شدن امنیت کامل و آرامش در همه زمین.امام باقر علیه السلام می‌فرماید:زن سالخورده و ناتوان از شرق تا غرب عالم می‌رود، بی آنکه احساس ناامنی و اذیت و آزار کند (نعمانی، 1397: ص181).
در زمان حضرتش فتنه‌ها و اختلاف‌ها رفع می‌شود:خداوند به وسیله او فتنه‌های جانکاه را آرام و ساکن می‌سازد. زمین امن می‌شود. یک زن در میان پنج زن بدون اینکه مردی آنان را همراهی کند، به حج خانه خدا می‌رود و جز خدا از کسی باکی ندارد (سلیمان، 1376ش: ج2، ص640).در زمان ظهور، دل‌ها سرشار از غنای معنوی و روحانی می‌شود و خلق و خوی زشت حرص را از دل‌ها ریشه کن می‌کند. در حدیث معروفی عبارتی آمده که نشانه امنیت بی سابقه در عصر ظهور است:
در این عصر، حیوانات وحشی و چارپایان، در کمال صلح و مسالمت با یک‌دیگر به سر می‌برند؛ به همین دلیل نیز حیوانات وحشی، دیگر خوف برانگیز نبوده، به سایر حیوانات حمله نمی‌کنند (مجلسی، 1404: ج51، ص95).در کلمات قدسی آمده است:در آن زمان، امنیت و آسایش را در روی زمین حکم فرما می‌کنم. چیزی به چیزی صدمه نمی‌زند و چیزی از چیزی نمی‌هراسد. حشرات و حیوانات به مردمان و یک‌دیگر آسیب نمی‌رسانند (سید بن طاووس، 1386: ص34).با توجه به این روایات، معلوم می‌شود که همة موجودات زمین، در نهایت امن و عدالت خواهند زیست و محیط زیست کره زمین و فضا حفظ می‌شود.
4. اوج و تعالی و کمال معنوی محیط زیست
در دولت مهدوی، حیوانات وحشی، تعالی پیشه می‌کنند و با کنار گذاشتن توحش، رام شده، تکامل می‌یابند. طبق برخی روایات، حیوانات عادی هم کارهای مخرب خود را کنار می‌نهند، تا جایی که حیوانی مانند موش دیگر انبانی را پاره نمی‌کند. این تکامل خواهی، تنها به حیوانات و نباتات محدود نمی‌شود؛ بلکه جمادات نیز می‌خواهند در این حیات طیّبه وارد شده، نهضت جهانی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را مساعدت کنند. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید:
آن‌گاه مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرماندهانش را به همه شهرها می‌فرستد و فرمان می‌دهد که عدالت را در میان مردم برقرار کنند. گرگ و گوسفند در کنار یک‌دیگر می‌چرند. کودکان با مارها و عقربها بازی می‌کنند و آسیبی به آنها نمی‌رسد (مقدسی شافعی، 1399: ص159).از حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام به نقل از پدر بزرگوارش علیه السلام آمده است:
خداوند در آخرالزمان به آن هنگام که روزگار سخت پرفشار، و مردم به نادانی درغلطند، مردی را برمی‌انگیزد و او را به فرشتگان خویش تأیید می‌کند و یاورانش را حفظ نموده، پذیرای آیات خویش می‌گرداند و بر ساکنان زمین نمایان و ظاهرش می‌سازد، تا اینکه از روی میل یا اکراه، سر به فرمانش نهند. آن گاه زمین را سراسر پر از داد و برابری و مهر و روشنایی می‌نماید و همة بلاد عالم را ـ از مشرق تا مغرب و از شمال تا جنوب ـ به او می‌سپارد. کافری نمی‌ماند، مگر اینکه ایمان می‌آورد و ناشایستی باقی نمی‌ماند، مگر اینکه شایسته و نیکو می‌شود. درنده خوها و ددان در فرمانروایی او رام گردند، و زمین و آسمان، برکت خود را فرود آورد و گنج‌ها بر او آشکار شود (صافی گلپایگانی، 1419: ج اول، ص487).
پس در زمان ظهور حضرت، جمادات، نباتات و حیوانات نیز همه تحت فرمان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار گرفته، به اطاعت و یاری او می‌پردازند. در حالی‌که حتی جمادات به این مرحله از ترقی و تکامل می‌رسند، هر اتفاقی که بخواهد محیط زیست را خراب و ویران کند را خبرداده، از وقوع آن جلوگیری می‌کنند و بدین‌سان محیط زیست حفظ خواهد شد.
5. حفظ محیط زیست درجنگ زمان ظهورحضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
در دوران ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، یاران وی به مجازات و نابودی ستم‌گران اقدام می‌کنند و همانند عمل جراحی لازمی، جامعه اسلامی و سایر جوامع جهانی را از لوث وجود سرکشان و ستم پیشگان پاک می‌نمایند؛ زیرا بدون این اقدامات، هرگز بساط ظلم زورمندان، برچیده نشده، حاکمیت عدالت، عملی نمی‌شود.
اگر امام با سیاست ملایمت و گذشت، با آنها رفتار کند، هرگز ترفندها و توطئه‌های جدید مستکبران و فسادکنندگان در زمین از بین نخواهد رفت، حضرت در عصر قیام، توبه ظاهری هیچ مجرم و ستمکاری را نمی‌پذیرد؛ همانطور که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در براندازی نظام جاهلی، جهاد پیشه کرد و با کافران به قتال و کارزار پرداخت.
البته باید گفت که جنگ حضرت فقط با عده‌ای خاص است. وجود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف رحمت است و جنگ، اقدام اصلی و هدف نهایی آن حضرت نمی‌باشد؛ چون قیام آن حضرت نه برای کسب قدرت است و نه برای حفظ حکومت؛ بلکه برای اجرای عدل و رستگاری مردم است و در زمان او فرج و گشایش بر مردم می‌رسد (کارگر، 1389: ص180).
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:هنگامی که حجت قیام کند، مانند سیره امیرمؤمنان رفتار خواهد کرد (کلینی، 1365: ج1، ص411).همچنین در حدیثی دیگر فرمود:زمانی که او قیام می‌کند، به سیرة رسول خدا عمل می‌نماید (نعمانی، 1397: ص164).روشن است که سیره آن بزرگواران، مدارا و ملاطفت، اقامه برهان و دلیل و… و در نهایت، جنگ بوده است. حضرت برای همگان خیر و برکت است و مبارزه او با اهل باطل، تنها در جهت رسیدن به آرمان‌های والای الهی است (کارگر، 1389: ص183).
شایان یادآوری است آنچه باعث نابودی نباتات و حیوانات و کشتار و تلفات انسانی می‌شود، توسط جبهه باطل اتفاق می‌افتد؛ زیرا سیرة امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به هیچ وجه کشتار نیست. بر طبق برخی روایات، بخشی از این کشتار و نابودی طبیعت، قبل از ظهور و به دست خود انسان‌ها در اثر منازعات جوامع انسانی حاصل می‌شود.
به این ترتیب در همة گیتی فریاد موعود‌خواهی بلند شده، مردم نجات خود را از خداوند طلب می‌کنند. درزمان ظهور، محیط زیست از ویران گری نجات خواهد یافت و هیچ نوع ویرانی و تباهی و فسادی در محیط زیست به وجود نمی‌آید. قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برای تعالی خواهی و عدالت است، نه برای ویران‌گری و تخریب.
6. آشکار شدن برکات زمین و ثروت‌های پنهان آن، به سبب وجود حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
در زمان ظهور به برکت وجود امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، خداوند همه برکات زمین و ثروت‌های مکنون در آن را برای حضرت آشکار می‌کند، تا مردم آن زمان در نهایت رفاه و خوشبختی زندگی کنند. در آن عصر به سبب اجرای عدالت، نه آسمان از ریزش برکات خود بر مردم دریغ می‌ورزد و نه زمین امساک می‌کند؛ بلکه هرچه دارند در اختیار بشر قرار می‌دهند؛ حقوق انسان‌ها محور توجه و برنامه ریزی است، بذر این توجه، محصولی چون رفاه و برخورداری همگانی از موهبت‌های الهی است.
این موضوع در روایات پیامبر و اهل بیت علیهم السلام به خوبی تبیین شده است:حکومت او شرق و غرب جهان را فرا می‌گیرد و گنج‌های زمین برای او ظاهر می‌شود و در سرتاسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند، مگر اینکه آن را آباد خواهد ساخت (صافی گلپایگانی، 1419: ج اول، ص482).رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:… آسمان چیزی از باران خود را باز نمی‌دارد و زمین نیز از روییدنی‌های خود چیزی باقی نمی‌گذارد (حر عاملی، بی‌تا: ج3، ص645).
امام صادق علیه السلام فرمود:وقتی که قائم قیام کند، حکومت را بر اساس عدالت قرار می‌دهد و ظلم و جور در دوران او برچیده می‌شود. جاده‌ها در پرتو وجودش، امن و امان می‌شود و زمین برکاتش را خارج می‌سازد. هر حقی به صاحبش می‌رسد و در میان مردم همانند داود علیه السلام و محمد صلی الله علیه و آله و سلم حکم و داوری می‌کند.در این هنگام زمین، گنج هایش را آشکار می‌سازد و برکات خود را ظاهر می‌کند و هیچ کس، فرد مستحقی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی‌یابد؛ زیرا همه مؤمنان، بی نیاز و غنی خواهند شد (مجلسی، 1404: ج52، ص338).
ابوسعید خدری از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرد که فرمود:امتم در روزگار ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از نعمت‌هایی بهره‌ور می‌شود که همانندش سابقه ندارد. آسمان برکات خویش را پیاپی بر آنان می‌فرستد و زمین، تمام گیاهان و گل‌ها و درختان خویش را برای آنان می‌رویاند (اربلی، 1381: ج3، ص263).
امام موسی بن جعفر علیه السلام می‌فرماید:خداوند متعال تمام مشکلات را بر امام دوازدهم آسان خواهد کرد و سختی‌ها و موانع را از پیش پای او بر خواهد داشت و گنجینه‌های جهان را در اختیار او قرار خواهد داد و مسافت و فاصله را برای او کوتاه خواهد کرد (صافی گلپایگانی، 1419: ج اول، ص239).
7. تولید زیاد محصولات کشاورزی در اثر حفظ محیط زیست
از بخش‌های مورد توجه حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف توجه به کشاورزی و دامداری است. پس از آنکه مردم، طعم تلخ کمبود باران و خشکسالی‌های پیاپی و کمبود مواد غذایی و نابودی کشتزارها را چشیده‌اند، در اثرحفظ محیط زیست، کشاورزی و دامداری رونق یافته، محصولات آنها زیاد می‌شود؛ به طوری که درآمد یک کشاورز، چندین برابر می‌شود.
ابوسعید خدری از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می‌کند که فرمود:مهدی از اولاد و اهل بیت من است؛ درآخرالزمان قیام می‌کند، آسمان برای او باران می‌بارد و زمین به یمن او دانه‌های خود را می‌رویاند. پس زمین را پراز عدل و داد می‌کند؛ همچنان که دیگران، آن را پر از ظلم و جور کرده باشند (طوسی، 1387: ص343).
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که فرمود:در آخرالزمان در میان امتم، مهدی (آن نجات بخش ملت‌ها) قیام می‌کند. خدا کران تا کران قلمرو حکومت جهانی او را به وسیله باران، سیراب می‌سازد و زمین، گیاه و نبات خویش را می‌رویاند. آن گرامی، اموال عمومی را به طور عادلانه به مردم اعطا می‌کند و به دامداری و دامپروری و رونق اقتصادی اهمیت می‌دهد و امت را تکریم کرده، عظمت می‌بخشد (مقدسی شافعی، 1399: ص144).در روایات آمده است:«در دولت او آب ها، فراوان می‌شود و نهرها گسترش می‌یابد. زمین محصولات خود را چند برابر می‌کند و گنج‌ها، استخراج می‌شود».این روایات نشان‌گر اهمیت و رونق کشاورزی و توجه فزون‌تر دولت مهدوی به تولید محصولات کشاوری و رفع نیازهای غذایی مردم است.
8. رضایت مندی همه موجودات در سایه حکومت مهدوی
روایات بی شماری در تبیین عصر مهدوی، حاکی از نهایت رضایت تمام ساکنان و موجودات از حکومت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف است. پر واضح است که این رضایت و سرور همگانی، به انسان اختصاص ندارد؛ بلکه همه موجودات زمین از آن بهره مندند و این مطلب بدون تأمین حقوق محیط زیست کلیه ساکنان آن نخواهد بود.
رسول خدا فرمود:به شما بشارت می‌دهم که مهدی در حالتی مبعوث می‌شود ]قیام می‌کند[ که مردم در حال اختلاف و تزلزل هستند. زمین را چنانکه از ظلم و جور پرشده است، آنچنان مملو از عدل و قسط می‌کند که عدالت او همه مردم را فرا می‌گیرد. دل‌های مردم را مملو از عبادت می‌کند و ساکنان اهل آسمان و زمین از او راضی می‌شوند (طوسی، 1387: ص342).در حدیثی دیگر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمده است:زمین از عدل پر می‌شود، همانطور که پیشتر از جور پر شده بود. در خلافت او اهل زمین و اهل آسمان و پرنده در هوا، از این حکومت راضی و خوشحال هستند (دیلمی، 1997: ج4، ص496).
9. بسط و گسترش فضائل اخلاقی در حکومت مهدوی؛ عامل مهم در حفظ و حراست از محیط زیست
در زمان ظهور، صفات زشت و بد اخلاقی، از یک جریان غالب به یک جریان کوچک تبدیل می‌شود و صفات خوب و عالی، در میان انسان‌ها رواج پیدا می‌کند؛ زیرا در اثر رشد عقلی و ایجاد صمیمیت و تألیف قلوب آنها، دیگر انسان‌ها برای متاع ناچیز دنیا به یک‌دیگر بخل نمی‌ورزند و دیگر به جنگ و جدال با هم نمی‌پردازند که در اثر این جنگ و جدال‌ها به طبیعت و محیط زیست آسیب برسد؛ زیرا جنگ‌ها همواره از مهم‌ترین دلایلی است که باعث از بین رفتن محیط زیست و انسان‌ها و دیگر موجودات روی کره زمین می‌شود.
به سبب فراوانی نعمت‌ها و زیاد شدن روزی دیگر دغدغه مردم، جمع کردن مال و ثروت نخواهد بود و همه مردم از رزق الهی، به گونه‌ای بهره‌مند می‌شوند که تا کنون هیچ کسی نظیر آن را ندیده است.در آن دوران، به سبب از بین رفتن گناهان و آلودگی‌ها و فراگیری نیکی‌ها و اعمال صالح، زمین و آسمان، نعمت‌های خود را سخاوتمندانه در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد. نیز به سبب وجود حضرت که خود، منبع خیر و برکت فراوان و سرشار است، طبیعت، نعمت‌های خود را از مردم دریغ نمی‌کند و نعمت‌های الهی به وسیله امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف کامل می‌شود. به این دلیل، طبیعت و محیط زیست را از بین نمی‌برد و به فکر آبادانی و حل کردن مشکلات محیط زیست است:
امت من در عصر او به چنان سطحی از رفاه و زندگی و برخورداری از نعمت‌ها می‌رسند که نظیری بر آن نیست (صافی گلپایگانی، 1419: ج اول، ص591).برخی دیگر از برکات آن دوران عبارتند از:عطایایش گوارا است (اربلی، 1381: ج2، ص472).شما به جست و جوی اشخاصی بر می‌آیید که مال یا زکات بگیرند و کسی را نمی‌یابید که از شما قبول کند (طبرسی، 1390: ص464).خداوند بی نیازی را در دل‌های این امت قرار می‌دهد (اربلی، 1381: ج4، ص478).
هنگامی که مهدی قیام می‌کند، خداوند در دل‌های بندگان، بی نیازی می‌افکند (همو: ص474).یکی از دلایل ندیدن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمان غیبت، اسراف بندگان برخود است. در حدیثی امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید:بدانید که زمین از حجت خدای عزیز، خالی نمی‌ماند؛ ولی به زودی خداوند، چشمان خلقش را از دیدار او کور خواهد ساخت؛ به سبب ظلم و ستم و اسرافی که آنان به خود روا می‌دارند. اگر زمین حتی یک ساعت از حجت خدا خالی بماند، زمین، اهل خود را فرو خواهد برد (مرعشی نجفی، 1415: ج29، ص334).
نیز امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرماید:هنگامی که قائم ما قیام کند، کینه و عداوت از دل‌های بندگان ریشه کن می‌شود و درندگان و حیوانات نیز اصلاح خواهند شد (کورانی، 1411: ج2، ص59).همچنین آن حضرت می‌فرماید:قائم ما که قیام کند، آسمان با نزول بارانش و زمین با رویاندن گیاهانش، زمین را غرق نعمت خواهند ساخت و کینه و بدخواهی، از دل‌های بندگان خدا رخت برخواهد بست (علامه مجلسی، 1404: ج10، ص104).
پس در زمان ظهور چون مردم به کمال عقلی و اخلاقی دست می‌یابند، از فتنه جویی و پرخاش‌گری و بخل و حرص و جنگ و صفات بد اخلاقی دوری می‌جویند و مصداق آیه 43 سوره اعراف و آیه 47 سوره حجر، می‌گردند که می‌فرماید: و آنچه در سینه از کینه و حسد دارند، ریشه کن می‌کنیم، تا همه در صفا و صمیمیت با هم زندگی کنند.در این راستا در اثر ازدیاد مهر و محبت و همکاری بین انسان‌ها و طبیعت، محیط زیست نیز از دست کارهای بد انسان‌ها به دور می‌ماند و هیچ گونه کار بد اخلاقی در محیط زیست و طبیعت، صورت نمی‌گیرد و محیط زیست هم حفظ خواهد شد.
نتیجه
با توجه به مطالب گفته شده، نتیجه گیری می‌شود که اولاً برخلاف نظر لین وایت یا کانت یا هر اندیشوری که مثل آنان فکر می‌کنند، محیط زیست در آموزه‌های دینی، از ارزش و اعتبار خاص برخوردار است و انسان نه تنها حق ندارد در نابودی آن دخالت کند؛ بلکه مکلف است در حفظ و حراست از محیط پیرامون خود کوشا باشد. ثانیاً محیط زیست و طبیعت در عصر ظهور، در سایة حاکمیت ارزش‌های اصیل دینی حفظ می‌شود و حقوق آن توسط حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و کارگزارانش و همة انسان‌های مؤمن در عصر ظهور رعایت می‌گردد.
انسان‌ها هم با توجه به اینکه در کمال و فعلیت تامّ انسانی خویش می‌باشند، محیط زیست را آلوده و تخریب نمی‌کنند و از آن محافظت می‌نمایند. رحمت الهی نیز شامل همة موجودات زمین حتی محیط زیست خواهد شد و حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، محبت خود را از آنها دریغ نمی‌نماید. محیط زیست از شکوفایی و رشد و تعالی برخوردار خواهد شد و در بهترین وضعیت ممکن خود از زمان ظهور حضرت آدم علیه السلام تا آن زمان خواهد بود. در این راستا، طبیعت نیز تمام نعمت‌های الهی نهفته در خویش را در اختیار آن حضرت قرار خواهد داد، تا اینکه هم انسان و هم جهان و محیط زیست پیرامون او به سر منزل مقصود الهی خویش نائل شوند.
لذا نمی‌توان گفت طبیعت ارزش ذاتی ندارد یا معتقد شد که انسان هرگونه که خواست می‌تواند با طبیعت رفتار کند. همان‌گونه که در این مقاله مشاهده شد، طبیعت و محیط زیست، امانتی در دست انسان است و چون امانت الهی است، در عصر تجلی حاکمیت انوار الهی در گسترة زمین، طبیعتاً همة استعدادهای طبیعت باید به نهایت شکوفایی خود برسند، تا انسان‌های الهی در کمال انصاف و مراعات حقوق، از آن بهره‌مند شوند.
کتابنامه
1. قرآن کریم، ترجمه ی آیت الله ناصر مکارم شیرازی، اول، قم: اسوه، 1387ش.
2. ابن البطریق، یحیی بن حسن، العمدة، ج1، اول، قم: انتشارات دفتراسلامی، 1407ق.
3. احسان‌بخش، صادق، آثار الصادقین، ج29، اول، تهران: نشر صادقین، 1376ش.
4. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج2، اول، تبریز: مکتبة بنی هاشمی، 1381.
5. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة، ترجمه غلامحسین مجیدی، اول، قم: مؤسسه انصاریان، 1379ش.
6. پویمان، لویی پ، اخلاق زیست محیطی، مجموعه مترجمان، اول، بی‌جا: نشر توسعه، 1382ش.
7. جوادی آملی، عبدا…، مفاتیح الحیاة، نهم، قم: اسراء، 1391ش.
8. جوادی آملی، عبدالله، اسلام و محیط زیست، قم: اسراء، 1388ش.
9. حجازی، دکترسیدعلی رضا، «عصر مهدویت و حقوق محیط زیست»، فصلنامه انتظار موعود، شماره 24، قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف ، بهار1387ش.
10. حرّ عاملی، محمّدبن حسن، اثبات الهداة، اول، تهران: دارالکتاب الاسلامیه، بی تا.
11. دیلمی، شیرویه، فردوس الاخبار، بیروت: دارالفکر، 1997م.
12. سلیمان، کامل، یوم الخلاص (روزگار رهایی)، سوم، تهران: آفاق، 1376ش.
13. سید بن طاووس، سعد السعود، اول، قم: احسن الحدیث، 1386ش.
14. سیوطی، حافظ جلال الدین، العرف الوردی، اول، دمشق: دارالکوثر، 1422ق.
15. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، اول، قم: السیدةالمعصومة، 1419ق.
16. صانعی دره بیدی، منوچهر، درسهای فلسفه اخلاق کانت، سوم، تهران: نقش و نگار، 1384ش.
17. صدوق، محمدبن علی بن حسین، کمال الدین و تمام النعمة، قم: مسجد مقدس جمکران، 1388ش.
18. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه،1390ش.
19. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
20. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، کتاب الغیبة، اول، قم: مؤسسه معارف اسلامی، 1411ق.
21. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، کتاب غیبت، ترجمه مجتبی عزیزی، قم: مسجدمقدس جمکران، 1387ش.
22. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة اللّه، الخرائج و الجرائح، اول، قم: موسسه امام مهدی، 1409ق.
23. کارگر، رحیم، آینده جهان، سوم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف ، 1389ش.
24. کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب، کافی، چهارم، تهران: دارالکتاب الاسلامیه، 1365ش.
25. کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، اول، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1411ق.
26. مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، 1404ق.
27. مرعشی نجفی، شهاب الدین، ملحقات الاحقاق، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی، 1415ق.
28. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، ارشاد، اول، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
29. مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی، عقدالدرر فی أخبار المنتظر، اول، قاهره: مکتبة عالم الفکر، 1399ش.
30. نعمانی، ابو عبدالله محمد بن ابراهیم، الغیبة، تهران: مکتبة الصدوق، 1397ق.
31. نعمانی، ابو عبدالله محمد بن ابراهیم، غیبت، قم: زلال کوثر، 1390ش.
روح الله شاکری زواردهی
حجت گورکانی
منبع:مرکز تخصصی مهدویت
