رونداسکان یهودیان در قدس قدیمی پس از سال 1967*
شهر قدس از دیرباز اهمیت ویژه ای داشته و‌اولین قبله مسلمانان جهان است. این شهر که اماکنی مانند مسجد الاقصی ، قبه الصخره و‌کلیسای قیامت را در خود جای داده و‌در طول تاریخ مورد توجه حکام و‌سلاطین بوده بارها از سوی بیگانگان مورد تاخت و‌تاز قرار گرفته و‌بنا بر روایات اسلامی حدود 70 هزار مسلمان و‌بنا بر روایات بیگانه حدود 20 هزار مسلمان در آن جان خود را از دست دادند تا اینکه “صلاح الدین ایوبی” در دوم اکتبر سال 1187 میلادی مطابق با 27 رجب سال 583 هجری این شهر را آزاد کرد.
در آن زمان صلاح الدین به فرنگی ها اجازه داد تا در ازای پرداخت 10 دینار برای هر مرد ، 5 دینار برای هر زن و‌یک دینار برای هر کودک ، بیت المقدس را ترک کنند اما در سال 1229 میلادی – 626 هجری پس از امضای معاهده یافا میان محمد ایوبی با امپراطور فردریک دوم بار دیگر به این شهر بازگشتند.
در دوره عثمانی ، مقامات این امپراطوری اهتمام زیادی به این شهر مقدس ورزیدند و‌سلیمان ، سلطان عثمانی دیوارهای شهر را بازسازی و‌اقدام به احداث مدارس و‌مساجد در این شهر کرد.
جغرافیای شهر مقدس :
شهر قدس در منطقه ای کوهستانی و‌در کوهپایه واقع شده است بدین سبب از همه سو با کوه احاطه شده و‌اراضی آن به جز بخش شرقی که در سمت اردن قرار دارد بسیار حاصلخیزاست (1). این شهر از سمت جنوبی در امتداد کوه صهیون قرار داشته (2) و‌ارتفاع آن 750 متر بالاتر از سطح دریاست.
این شهر همچنین چندین وادی احاطه شده است : “وادی جهنم” (قدرون) در شرق ، “وادی ربابه” (هنوم) در جنوب ، “وادی الدمن” در غرب.
این دشت ها خطوط دفاعی طبیعی برای حفاظت از شهر که می‌توان از سمت شمال و‌شمال غرب از آن وارد شد ، محسوب می‌شود. جهت‌های شمال و‌شمال غرب دشت‌های باز است و‌در آن مانعی برای ورود نیروهای نظامی وجود ندارد از این رو بیشتر حملات برای ورود به شهر از این دو جهت صورت گرفته است (3).
اولین مردمی که در شهر مقدس سکنی گزیدند ، عرب‌های کنعانی بودند که به تدریج در سایر نقاط مانند بلندی‌های بیت‌زیتون در شمال شرق ، بلندی‌های ساحه الحرم در شرق و‌بلندی‌های صهیون که در درون دیوارهای منطقه موسوم به قدس قدیمی قرار دارد ، اسکان یافتند.
شهر مقدس در طول تاریخ گسترش یافت و‌به روستاهای شعفاط ، بیت حنینا ، سلوان و‌عین کارم ملحق شد (4).
مساحت شهر :
مساحت شهر قدیمی در درون دیوار حدود یک کیلومتر مربع است (5). در این منطقه آثار باستانی و‌تاریخی برجسته ای مشاهده می‌شود. گفته می‌شود که دیوار کنونی توسط “سلیمان القانونی” ، سلطان عثمانی بنا شده است. طول این دیوار چهار کیلومتر و‌ارتفاع آن حدود 12 متر است (6) و‌بر چهار بلندی یعنی صهیون ، موریا ، تل بزیتا و‌تل الظهور (جبل اوفل) از غرب تا شمال غرب امتداد دارد (7).
سلطه رژیم صهیونیستی بر قدس شرقی در سال 1967 :
نیروهای صهیونیست در سال 1948 میلادی 2 / 66 درصد از شهر قدس را اشغال کردند. شهر قدیمی تا سال 1967 میلادی در دست عرب تبارهای فلسطین باقی ماند (8).
یهودیان درباره این شهر می‌گویند : بر دروازه هایت ایستاده ایم ای قدس ، متحد باقی بمان ای قدس.
این سخن نشان می‌دهد که یهودیان پیش از جنگ سال 1967 میلادی راهبرد خود را به سبب اهمیت دینی شهر قدس برای قوم یهود مبتنی بر وحدت این شهر و‌سیطره بر آن قرار داده اند.
نیروهای صهیونیست به حملات خود به منظور ضمیمه کردن شهر ادامه داده و‌چهار تیپ تشکیل دادند تا شهر را به کنترل خود در آورند. شهر قدس به سبب وجود به اصطلاح هیکل و‌دیوار گریه از اهمیت دینی خاصی در اندیشه و‌ایدئولوژی یهود برخوردار بوده و‌به سبب موقعیت راهبردی آن کلید دفاع از کرانه باختری قلمداد می‌شود. بنا بر این ، پیروزی در نبرد قدس به معنای به دست آوردن همه آن است (9).
از سوی دیگر اسکان در اندیشه صهیونیسم ، محور تشکیل اسراییل محسوب شده و‌بدون آن ، اسراییل دیگر معنا و‌مفهومی نخواهد داشت. مانند “دیوید بن گوریون” ، آنجا که گفت : اسراییل بدون قدس و‌قدس بدون هیکل بی معناست (10)0
نیروهای رژیم صهیونیستی در پنجم ژوئن سال 1967 میلادی ، شهر قدس را مورد حمله قرار داده و‌یک طرح سری نظامی به نام “تازیانه” را به مرحله اجرا درآوردند. هدف از این طرح حمله به شمال شهر از طریق سیطره بر ارتفاعاتی بود که زمینه را برای محاصره شهر و‌مناطق پیرامون و‌همچنین راههای مواصلاتی به اردن فراهم می‌ساخت.
پیشروی نیروهای صهیونیست تا آنجا ادامه یافت که پس از مدتی به دیوارهای شهر مقدس رسیده و‌سپس “باب الاسباط” در شرق را مورد حمله قرار دادند. این نیروها به سه بخش تقسیم شدند : بخشی به سوی باب العمود رفتند ، گروهی عازم مسجد الاقصی و گروه سوم رهسپار “حاره النصاری” (محله مسیحیان) شدند. همچنین سایر نیروها از “باب الساهره” در شمال ، وارد بیت المقدس شدند.
این درگیری ها تا بعد از ظهر روز هفتم ژوئن 1967 ادامه یافت. در این روز نیروهای اسراییلی توانستند شهر را به کنترل خود درآورند. موشه دایان وزیر دفاع رژیم اشغالگر قدس در آن زمان پس از ورود به شهر گفت : برای وحدت شهر مقدس بازگشتیم. به مقدس ترین نقطه برگشتیم. باز گشتیم و‌هرگز از آن نخواهیم رفت (11).
نیروهای اشغالگر در ادامه اقدامات خود تدابیر گسترده ای از جمله مصادره زمین ها و‌املاک درون دیوار متشکل از 595 باب منزل مسکونی ، 437 باب مغازه ، 5 باب مسجد و‌چهار باب مدرسه را به منظور تقویت سیطره خود بر شهر به مرحله اجرا گذاشتند. (12).
صهیونیست ها از ابتدای اشغال شهر ، به طور حساب شده و‌برنامه ریزی شده سیاست یهودی سازی شهر را از طریق انضمام ، اسکان و‌کوچاندن اجباری ساکنان اصلی قدس به مرحله اجرا درآورده و‌همزمان ، دست به تلاش برای محو هویت فرهنگی عربی شهر و‌تغییر آثار آن و‌به عبارت بهتر یهودی سازی شهر زدند که این طرح از طریق شیوه هایی مانند مصادره زمین یا خرید آن با تقلب و‌کلاهبرداری ، دستکاری آمارها و‌پژوهش‌های جمعیتی و‌کوچ اجباری فلسطینی ها اجرا شد ( 13).
از دیگر شیوه‌های صهیونیست ها بدین منظور به کار گرفتن تغییر اسامی و‌نشانه‌های تاریخی بود. در این راستا اسامی خیابان ها و‌میدان‌های درون شهر قدیمی و‌اماکن مختلف شهر به منظور تحمیل هویت دینی و‌فرهنگی جدید مطابق با مفاهیم دینی یهود تغییر یافت که از مهمترین آن می‌توان به تغییر نام “حرم شریف” به “جبل هیکل” و‌یا تغییر نام “دیوار براق” به دیوار گریه (ندبه) اشاره نمود (14).
اشغالگران همچنین 116 دنم از زمین‌های بخش جنوبی محلات شهر قدیمی را به بهانه ایجاد یک محله جدید یهودی مصادره و700 باب ساختمان سنگی را ویران کردند. از این میان 595 ساختمان متعلق به ساکنان عرب بود و‌فقط 105 ساختمان آنهم پیش از سال 1948 میلادی به یهودیان تعلق داشت.
صهیونیست ها همچنین شرکتی به نام “شرکت یهودی برای توسعه شهر قدیمی” را به منظور ساخت مسکن برای یهودیان در شهر قدیمی تاسیس کردند.
بدین ترتیب اولین فرایند اسکان صهیونیست ها در شهر قدس شکل گرفت (15) که هدف از آن تغییر ماهیت عربی شهر و‌حومه آن بود. رژیم صهیونیستی از قوانین زمین مصوب در زمان قیمومیت انگلیس بر فلسطین در خلال سالهای 1922 تا 1948 میلادی به عنوان بهانه ای برای مصادره مقدار بیشتری از زمین‌های عربی استفاده کرد (16).
این رژیم برای یهودی سازی شهر قدس و‌منزوی کردن آن از سایر نقاط کرانه باختری سه کمربند از شهرک‌های یهودی نشین را در اطراف آن ایجاد کرد که عبارتند از :
1 – کمربند اطراف شهر قدیمی و‌حومه آن که این شهر را به غرب مرتبط می‌سازد.
2 – کمربند اطراف محلات عربی خارج از دیوار در مناطق واقع در مرزهای شهرداری اردنی قدس .
3 – کمربند اطراف شهر قدس بزرگ مطابق با طرح‌های پیشنهادی اسراییل که هدف نهایی از آن یهودی سازی کامل این شهر است (17).
به رغم تلاش ها و‌برنامه‌های رژیم صهیونیستی برای یهودی سازی قدس عربی از زمان اشغال آن در سال 1967 میلادی تا کنون، صهیونیست ها فقط حدود 20 درصد از مساحت قدس قدیمی را بر عهده دارند و‌مالکیت 80 درصد باقیمانده عربی و‌فلسطینی می‌باشد. مالک واقعی زمین ها و‌املاک شهر ، مردم فلسطین هستند و‌اماکن مقدسه اعم از اسلامی و‌مسیحی زیر نظر طرف‌های فلسطینی قرار دارد (18).
* سیاست مقامات اشغالگر برای تغییر وضعیت جمعیتی در قدس
منازعه جمعیتی در قدس پس از سال 1967 میلادی آغاز شد وصهیونیست ها با زور سرنیزه بخش شرقی قدس را به اشغال خود درآورده و‌دست به اسکان یهودیان و‌چپاول زمین‌های فلسطینی ها در خارج از دیوارهای قدس زدند. آنها همچنین در داخل منطقه دیوارها به تلاش برای ریشه کن کردن موجودیت فلسطینی ها در شهر قدیمی پرداختند که این امر در انهدام “حی المغاربه” و”حی الشرف” و‌سایر محلات مشابه به منصه ظهور رسید.
دولت هایی که یکی پس از دیگری در اسراییل روی کار آمدند سیاست حمایت از جمعیت‌های اسکان یهودیان در قدس قدیمی را در پیش گرفته و‌به بهانه بازگرداندن املاک قدیمی یهودیان که فلسطینی ها در آن ساکن شده اند ، زمینه سیطره آنها بر زمین‌های اهالی قدس را فراهم ساختند.
به رغم این رویکرد اسراییلی ها در شهر قدیمی که هدف از آن تشکیل اکثریت یهودی بود اما این رویکرد با شکست مواجه شد و‌شهروندان عرب ساکن در شهر قدیمی اکثریت خود را حفظ کردند، بدین سبب و‌بر اساس برآورد‌های کارشناسان جمعیتی فلسطینی ، یهودیان در این شهر در حال حاضر فقط 9 درصد مجموع جمعیت را تشکیل می‌دهند.
درست است که جمعیت فلسطینی‌های قدس قدیمی که پیش از اشغال شهر قدس در سال 1967 میلادی 50 هزار نفر بود در حال حاضر به 33 هزار نفر کاهش یافته اما شکست رژیم اشغالگر قدس برای بر هم زدن موازنه جمعیتی به نفع یهودیان کاملا اشکار است (19).
البته افزایش جمعیت مسلمان شهر قدیمی در سالهای 1967 تا 1983 میلادی ثابت بود اما درصد آنها در سالهای 1983 تا 1995 میلادی به میزان زیادی افزایش یافت به طوری که در حال حاضر به بیش از 70 درصد رسیده در حالی که یهودیان از اوایل دهه 80 میلادی بر همان نسبت خود یعنی 5 / 8 درصد باقی مانده و‌تعداد آنها در سالهای 1983 تا 1995 میلادی فقط سالانه 22 نفر افزایش یافت (20).
رژیم صهیونیستی برای توقف رشد جمعیت فلسطینی ها در شهر قدیمی دست به کوچاندن آنها ، مصادره زمین ، انهدام منازل و‌ابنیه و‌جلوگیری از ساخت وساز فلسطینی و‌وعده کمک‌های مالی به اسراییلی ها به منظور تشویق آنها به اسکان در این شهر زد.
این رژیم همچنین برای وادار کردن فلسطینی ها به مهاجرت از شهر قدیمی ، سلسله اقداماتی را در نبود خدمات شهرداری انجام داد تا شرایط زندگی فلسطینی‌های ساکن شهر را به بدترین وضعیت برساند. در کنار آن ، مقامات اشغالگر به اهالی اجازه بازسازی و‌تعمیر ابنیه و‌منازل مسکونی بسیار قدیمی یا ساخت منازل جدید در محلات عربی را ندادند که این امر منجر به بروز بحران مسکن شد.
حتی در صورتی که مجوز افزودن اتاق یا افزایش مساحت زیر بنای منازل قدیمی نیز داده شود باز هم این امر بدون برنامه ریزی درست می‌باشد. برنامه ریزان شهرداری تصمیم گرفتند که حداکثر جمعیت ساکنان عرب قدس قدیمی 20 هزار نفر باشد. از جمله اقداماتی که صهیونیست ها به منظور کاهش جمعیت فلسطینی ها انجام دادند می‌توان به باطل کردن کارت اقامت دائم فلسطینی هایی اشاره کرد که به طور موقت در خارج از قدس زندگی می‌کنند و‌یا در شهر مقدس قدس متولد نشده اند (21).
رژیم اشغالگر قدس قوانینی وضع کرد که هدف اصلی آن ایجاد مانع در برابر اعراب بود تا ادامه حضور آنها در شهر دشوار شده و‌در نهایت مجبور به رفتن از آنجا شوند که از آن جمله می‌توان به وضع مالیاتهای مختلف و‌گزاف بر فلسطینی ها اشاره کرد که هیچ تناسبی با وضعیت اقتصادی آنها نداشت.
علاوه بر آن صهیونیست ها نه تنها برنامه‌های ساختاری برای مناطق عربی طراحی نکرده و‌از ایجاد تاسیسات زیربنایی لازم به منظور توسعه شهر در سطوح عمرانی ، اقتصادی و‌خدماتی سر باز زدند بلکه عوارض سنگینی برای ساخت وساز وضع کردند (22).
تراکم جمعیت در محلات مسلمان نشین درون دیوارهای شهر قدیمی به بالاترین سطح یعنی 6 / 44 نفر در هر دنم و‌در محله مسیحی ها به 26 نفر در هر دنم رسید. قدس قدیمی به سبب کمی مساحت یکی از پر تراکم ترین مناطق به شمار می‌آید و‌از نرخ رشد جمعیت بالایی برخوردار است. علاوه بر آن مساحت اندک منازل مسکونی و‌تراکم شدید جمعیت پیش از سال 1995 میلادی یکی از عللی بود که اهالی شهر را وادار کرد تا به جست و‌جوی مناطق جایگزین بپردازند (23).
* آثار و‌نتایج اسکان صهیونیست ها در قدس پس از سال 1967 میلادی
1 – آثار اجتماعی :
اهالی قدس بنا بر ماهیت عقیدتی شان دارای آداب ، رسوم سنن شرقی هستند که آن را تا کنون حفظ کرده اند. پس از سیطره رژیم صهیونیستی بر قدس در سال 1967 میلادی صهیونیست ها تلاش خود برای تغییر این آداب و‌رسوم را آغاز کرده و‌در این راستا سیاستهای آموزشی و‌پرورشی خود را که مبتنی بر ارزش‌های غربی بود به مرحله اجرا درآوردند.
در نتیجه دو جهت گیری فکری در برابر این موضع پدید آمد : اول ، بازگشت به میراث قدیمی و‌حفظ ارزش‌های سنتی و‌دوم ، حرکت در مسیر الگوهای غربی که به پدید آمدن مشکلات اجتماعی در جامعه قدس منجر شد.
از سوی دیگر ناتوانی جهت گیری اول در حفظ اوضاع پیش از اشغال شهر ، زمینه بروز جهت گیری دوم در جامعه را فراهم نمود لذا بخشی از آداب و‌رسوم اجتماعی خانواده‌های قدسی تحت تاثیر این روند از میان رفت. همچنین مقامات اشغالگر کوشیدند از طریق سلطه بر اندیشه ساکنان فلسطینی قدس را بر اساس ایده “عدمیت قوم گرایی و‌فرهنگی ساکنان اصلی” به سوی گرایش‌های مورد نظر خود جذب کنند. آنها در این راستا سیاستهای تربیتی و‌آموزشی خود را در تمام مدارس شهر قدس به مرحله اجرا گذاشتند (24).
2 – آثار اقتصادی :
رژیم صهیونیستی از زمان اشغال قدس سیاست انهدام اقتصاد این شهر مقدس را در پیش گرفت که در نتیجه این شهر پس از مدتی دچار بحران اقتصادی شد به گونه ای که شمار بیکاران به یک سوم نیروی کار رسید.
این رژِیم همچنین ضمن وضع مالیاتهای سنگین بر بخش صنعت ، مانع از بهره برداری ساکنان عرب از زمین و‌آب شد که این امر بخش کشاورزی فلسطین را به شدت تحت تاثیر قرار دادو باعث شد تا کشاورزان فلسطینی به جست و‌جوی منابع دیگر بپردازند.
آنها راهی جز رفتن به بازار کار در اسراییل و‌ترک سرزمین‌های اشغالی نیافتند که این امر زمینه را برای خالی شدن قدس از ساکنان عرب آن هموار ساخت.
بخش اقتصادی قدس به چند علت تحت تاثیر قرار گرفت. برخی از این عوامل مربوط به طبیعت شهر بود و‌برخی دیگر به تدابیر اعمال شده بر آن ارتباط داشت از جمله مالیات هایی که صهیونیست ها بر مردم تحمیل کرده بودند و‌سه نوع بود : مالیاتهای شهرداری که به صورت مستقیم دریافت می‌شد ، مالیات بر درآمد که به اداره ای به همین نام پرداخت می‌شود و‌مالیات بر ارزش افزوده که توسط اداره گمرکات دریافت می‌شود.
در این میان بخش تجاری به سبب اهمیت دینی ، سیاسی و‌جغرافیایی شهر قدس یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی برای ساکنان عرب این شهر تلقی می‌شود اما این بخش پس از اشغال قدس توسط رژیم صهیونیستی در سال 1967 میلادی به شدت دچار رکود شد. به عنوان مثال ، بخش بازرگانی شهر در سال 1967 میلادی به سبب مصادره زمین و اقدام صهیونیست ها در وضع مالیاتهای بسیار سنگین یک سوم از مراکز خود را از دست داد.
بخش گردشگری نیز با طبیعت دینی شهر قدس ارتباط دارد زیرا این شهر دارای نقاط تاریخی است که عامل جذب پیروان سه دین اسلام ، مسیحیت و‌یهود می‌باشد.
اوضاع گردشگری قدس پس از سال 1967 میلادی تغییر یافت که می‌توان آن را بدین شکل بیان نمود :
1 – گردشگری دینی مسیحیان به سبب فراهم شدن زمینه سفر این طایفه به “طبریا” و”ناصریه” در زمان زیارت آنها از اماکن دینی در “قدس” و‌بیت لحم” اوضاع بهتری یافت.
2 – سفر یهودیان به قدس چند برابر شد.
3 – سفر مسلمانان به فلسطین کاهش یافت.
4 – جست و‌جوی گردشگران برای یافتن نقاط بهتر.
5 – افزایش امکانات تفریحی قدس غربی و‌همچنین مناطق ساحلی و‌کوهستانی در فلسطین اشغالی.
6 – عقب افتادن بخش گردشگری فلسطین از عرصه رقابت با همتای اسراییلی خود (25).
* موضع فلسطینی ها در قبال اسکان یهودیان در قدس
حجم شکست ارتش‌های عربی در سال 1967 میلادی در برابر ماشین جنگی رژیم اشغالگر قدس و‌اشغال سرزمین‌های عربی توسط نیروهای اشغالگر اسراییلی ضربه ای بزرگ به افکار عمومی جهان عرب به ویژه فلسطین وارد ساخت. رهبران رژیم اشغالگر از این شوک که نوعی حالت یاس ، ناامیدی و‌بدبینی در میان ساکنان قدس ایجاد نمود به نفع خود سوء استفاده کرده واقداماتی که در بخش قبل ذکر شد را به مرحله اجرا گذارند.
به رغم آنکه احساس یاس و‌بدبینی بر همه جا سایه افکنده بود اما اهالی قدس احساس کردند که باید در برابر حمله اشغالگران صهیونیست به شهرشان مقاومت کنند. سه سال اول انضمام شاهد اعتراض ، تحصن و‌تظاهرات‌های متعدد بود که با اقدامات سرکوبگرانه اشغالگران مانند مصادره مغازه ها و‌فروشگاهها روبرو شد. در اواخر سال 1974 میلادی مقاومت فلسطین روندی فزاینده به خود گرفت و‌تظاهر کنندگان دروازه‌های بزرگ “باب العمود” را بستند.
در اکتبر سال 1987 میلادی اولین انتفاضه مردم فلسطین در سرزمین‌های اشغالی به سبب فشارهای سیاسی ، اقتصادی و‌اجتماعی که فلسطینی ها از آن رنج می‌بردند ، شعله ور شد و‌به تدریج به محلات مختلف قدس کشیده شد. صهیونیست ها نیز برای مقابله با این وضع ، منع آمد و‌شد را برای اولین بار از سال 1967 در برخی محله‌های شهر به مرحله اجرا گذاشتند. اما نتوانستد مقاومت را که در تظاهرات‌های عظیم ، اعتصاب ، درگیری ، پرتاب کوکتل مولوتوف ، ّبه آتش کشیدن خودروهای شهرک نشین ها و‌پلیس ، تحریم کالاهای اسراییلی و‌خودداری از پرداخت مالیات به منصه ظهور رسیده بود ، سرکوب کنند (26).
* برخی حملات یهودیان علیه اماکن اسلامی و‌مسیحی در قدس :
– حملات علیه مسجد الاقصی :
7 / 6 / 1967 : اشغال قدس و‌مسجد الاقصی.
27 / 6 / 1967 : تصمیم صهیونیست ها برای انضمام قدس شرقی.
14 / 8 / 1967 : تصمیم به اعطای مسوولیت نظارت بر اماکن مقدسه به وزیر امور دینی یهودیان.
21 / 8 / 1969 : “مایکل روهان” ، مسجد الاقصی را به آتش کشید.
11 / 5 / 1980 : کشف انبار مواد منفجره در نزدیکی مسجد الاقصی که برای منفجر کردن این مسجد آماده شده بود.
28 / 6 / 1981 : کشف یک کانال در زیر مسجد الاقصی که اداره آثار باستانی رژیم صهیونیستی آن را حفرکرده بود.
31 / 8 / 1981 : ضربه خوردن دیوار چسبیده به مسجد الاقصی به سبب حفاری‌های صهیونیست ها.
25 / 7 / 1982 : “یوئیل لرنر” از اعضای جنبش کاخ ، قصد منفجر کردن مسجد الاقصی را داشت.
8 / 10 / 1990 : ارتش صهیونیستی در مسجد الاقصی دست به کشتار زد که در نتیجه 23 مسلمان به شهادت رسیده و85 نفر دیگر زخمی شدند.
28 / 9 / 2000 : “آریل شارون” نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس تحت محافظت بسیار شدید وارد محوطه مسجد الاقصی شد.
29 / 9 / 2000 : در پی آغاز انتفاضه مسجد الاقصی که بعد از برگزاری نماز جمعه شعله ور شد شماری از فلسطینی ها به شهادت رسیده و‌زخمی شدند (27).
حمله علیه کلیسای قیامت :
1 – چند صهیونیست تاج حضرت مریم (ع) را در اواخر سال 1967 میلادی سرقت کردند.
2 – در روز 24 / 3 / 1971 میلادی محل نگهداری روغن و‌شمع که بر روی قبر مقدس در مدخل کلیسا قرار داشت از بین رفت.
3 – سه اسراییلی شبانه تلاش کردند تاج مرصع به الماس در نزدیکی صلیب جلجله در داخل کلیسای قیامت را مورد دستبرد قرار دهند.
4 – نیروهای پلیس صهیونیستی در تاریخ 25 / 4 / 1970 یعنی شب “عید فصح” ، اموال و‌راهبان “دیر الاقباط” را مورد حمله قرار دادند.
5 – در روز 6 / 2 / 1973 میلادی گروهی از صهیونیست‌های متعصب ، مرکز کتاب مقدس در جبل زیتون را آتش زدند (28).
مقامات صهیونیست از این گونه حملات علیه موجودیت مردم فلسطین و‌مقدسات اسلامی و مسیحی در شهر قدس این اهداف را در سر می‌پرورانند :
1 – خالی کردن شهر خواه در داخل یا خارج دیوارها از سکنه اصلی با هر وسیله.
2 – فراهم کردن زمینه در گسترش اسکان یهودیان به حساب عرب تبارهای فلسطین از نظر جغرافیایی ، مسکن و‌تمدن. که این امر نشان دهنده استراتژی صهیونیست ها می‌باشد.
3 – تقویت اقداماتی نظیر یهودی سازی اراضی ، موسسات و‌مایملک عربی.
4 – محاصره جغرافیایی ، اقتصادی ، اجتماعی و‌سیاسی شهروندان عرب به هدف در هم شکستن پایداری و‌روحیه آنها و‌وادار کردن این مردم مظلوم به مهاجرت از شهر (29).
یک مجله اسراییلی در اواسط سال 2001 میلادی از اختصاص بودجه 364 میلیون دلاری به منظور هزینه در طول سه سال برای ایجاد تغییرات جغرافیایی در قدس و‌به ویژه داخل شهر قدیمی از جمله تغییر میدان براق و‌یکپارچه کردن محله یهودی شهر و‌منطقه مسجد الاقصی خبر داد (30).
خاتمه :
این تحقیق نشان می‌دهد که شهر قدس مورد توجه ملت‌های مختلف قرار داشته و‌به رغم آنکه در برخی دوره ها ، حاکمیت‌های مختلفی را شاهد بوده است اما در نهایت به صاحبان اصلی آن بازگشته است. در این میان مقامات رژیم اشغالگر قدس سیاست راهبردی خود را بر پایه سلطه بر قدس شرقی و‌بیرون راندن ساکنانش و‌مقابله با آنان با تمام ابزارهای موجود قرار داده اند اما به رغم سیاستهای ددمنشانه و‌تدابیر مختلف موفق به در هم شکستن عزم و‌اراده این مردم نشدند. صهیونیست ها گرچه هر گونه اقدام خرابکارانه را علیه اماکن مقدسه دینی اسلامی و‌مسیحی انجام دادند اما بیداری و‌عزم و‌اراده ملت فلسطین تمام این تلاش ها را خنثی کرده و‌آن را در هم شکست.
پاورقی :
1 – “بورشارد من دیر جبل صهیون ، وصف الارض المقدسه” ، ترجمه : سعید البیشاوی ، چاپ اول ، دارالشروق ، امان ، 1995 میلادی ، صفحه 126.
2 – همان منبع ، صفحه 127.
3 – خلیل السواحری ، “القدس فی فجر التاریخ” ، امور فکری و‌پژوهش ها ، چاپ اول ، 1992 میلادی ، صفحه 8.
4 – محمد شراب ، “معجم بلدان فلسطین” ، چاپ اول ، دار النورس ، غزه ، 1987 میلادی ، (ماده القدس).
5 – ایمان مصاروه ، “الاستیطان فی القدس القدیمه” ، مرکز حقوق اجتماعی و‌اقتصادی قدس ، 2004 میلادی ، صفحه 15.
6 – همان منبع ، صفحه 24.
7 – خلیل السواحری ، همان منبع ، صفحه 9.
8 – نواف الزرو ، “القدس العربیه بین مخططات التهوید الصهیونیه و‌مسیره الصمود الفلسطینیه” ، نگاه کنید به : یوم القدس ، چاپ اول ، موسسه پژوهش‌های عربی ، شوران ، بیروت ، 1992 میلادی ، صفحه 58.
9 – ممدوح الروسان ، “القدس تحت الاحتلال الاسرائیلی 1967 – 2000 م” ، نگاه کنید به : القدس عبر العصور ، چاپ آزمایشی ، دانشگاه یرموک ، اربد ، 2001 میلادی ، صفحه 365 .
10 – ایمان مصاوره ، همان منبع ، صفحه 11.
11 – ممدوح الروسان ، همان منبع ، صفحه 366.
12 – محمد رشید عناب ، “الاستیطان الصهیونی فی القدس 1967 – 1993” ، چاپ اول ، بیت المقدس ، 2001 میلادی ، ص 68 – 69.
13 – ممدوح الروسان ، همان منبع ، صفحه 373.
14 – دکتر یاسر ابراهیم الرجال ، “القدس : الاحتلال و‌تحدیات الهویه العمرانیه” ، نگاه کنید به : القدس بین الماضی و‌الحاضر ، دارالمناهج ، امان ، اردن ، 2001 میلادی ، صفحه 468.
15 – محمد رشید عناب ، همان منبع ، ص 99 – 100.
16 – محمد العلامی و‌دیگران ، مجله پژوهشی دانشگاه الخلیل ، جلد 2 ، شماره 2 ، دانشگاه الخلیل ، فلسطین ، 2003 میلادی ، صفحه 136.
17 – ابراهیم ابوجابر و‌دیگران ، “قضیه القدس و‌مستقبلها” ، نگاه کنید به : المدخل الی القضیه الفلسطینیه ، چاپ دوم ، دارالبشیر ، امان ، اردن ، 1997 میلادی ، صفحه 558.
18 – ایمان مصاروه ، همان منبع ، صفحه 27.
19 – ایمان مصاروه ، همان منبع ، صفحه 73.
20 – همان منبع ، صفحه 80.
21 – ابراهیم ابوجابر و‌دیگران ، همان منبع ، صفحه 562.
22 – علیان الهندی ، “سیاسه الفصل و‌العزل” ، هیات امور سازمان‌های خصوصی ، 2002 میلادی ، صفحه 14.
23 – ایمان مصاروه ، همان منبع ، صفحه 80.
24 – محمد عناب ، همان منبع ، ص 193 – 140.
25 – ابراهیم الدقاق ، “القدس : المدینه و‌المعاش” ، نگاه کنید به : یوم القدس ، موسسه پژوهش‌های عربی ، امان ، 1993 میلادی ، صفحه 214 – 215.
26 – محمد عناب ، همان منبع ، صفحه 160 – 166.
27 – ایمان مصاروه ، همان منبع ، ص 35 – 36.
28 – شذا جمال خطیب ، “القدس العربیه ثلاثون عاما من التهدید و‌التحدی” ، چاپ اول ، دارمجدلاوی ، 2001 میلادی ، ص 126 – 127.
29 – نواف الزور،همان منبع، ص 69 – 70.
* مجله ندای قدس (نشریه جنبش جهاد اسلامی فلسطین- دفتر تهران)
