در مجموع از دیدگاه فرهنگ اسلام و قرآن، دو عامل را می‌توان از عناصر بنیادین حكومت جهانی واحد برشمرد. این دو عامل، هر دو گوهر یك حقیقند و از یك منبع نشئت می‌گیرند. توحید و ولایت را باید مهم‌ترین ركن و اساسی‌ترین گوهر حكومت جهانی دانست. توحید با تمام مراتب فروع و شاخه‌های خود و ولایت با تمام مراحل خویش، قوی‌ترین عنصر حكومت جهانی است؛ به گونه‌ای كه بدون این دو، نه اقتضایی برای حاكميّت جهانی باقی می‌ماند، نه شرایطی برای تحقّق آن فراهم می‌آید و نه وسیله‌ای برای پیش‌گیری از بروز بحران‌ها و موانع می‌توان تدارك دید.
1. توحید
الف) در الوهيّت: كه خدایی جز او را خدا نخوانیم؛1
ب) در ربوبيّت: كه یگانه مدبّر عالم را او بدانیم؛2
ج) در خالقيّت: كه كسی جز او را آفریدگار جهان نشناسیم؛3
د) در عبوديّت: كه احدی جز او را نپرستیم.4
وحدت كلمه از اصول مسلّم ساختاری و محتوایی حكومت جهانی به شمار می‌رود. در این میان، هیچ عنصری به اندازه توحید نمی‌تواند وحدت كلمه ایجاد كند و انسجام فكری و عملی بیافریند. همچنین هیچ عاملی به قدر ولایت نمی‌تواند تمامی نیروها و عوامل انسانی و امكانات و توانایی‌ها و استعدادهای بشری را در جهت توحید هم‌سو و هماهنگ كند. بدین ترتیب، توحید و ولایت به پشتوانه یكدیگر، در هدایت و بسیج جوامع انسانی به سمت تدارك و تأسیس حكومت جهانی نقش چشمگیری دارند.
2. ولایت
الف) ولایت الله؛
ب) ولایت رسالت؛
ج) ولایت امامت:
1. ولایت معصومان؛
2. ولایت جانشینان شایسته معصومان (ولایت وليّ فقیه).5
وحدت كلمه هم‌سو با وحدت روش و به تعبیری وحدت در استراتژی، هماهنگ با وحدت در خطّ مشی، از اصول مسلّم ساختاری و محتوایيِ نظام جهانی واحد محسوب می‌شود كه در تأمین آن اصول، هیچ گرایشی به اندازه گرایش به توحید و هیچ عنصری به قدر ولایت‌پذیری مؤثّر نیست.
برخورداری از روح توحید و ولایت ـ كه به تعبیر ساده، دو روی یك سكّه‌اند ـ وحدت‌بخش نظام فكری و عقیدتی و تأمین كننده انسجام عملی و رفتاری فرد و جامعه انسانی‌اند. كرامت انسان كه به تكریم الهی مزيّن گردیده، ایجاب می‌كند كه انسان به كسی جز خدا سر نسپارد و ولایت احدی جز او و كسانی را كه او معرفی فرموده است، نپذیرد. پذیرش توحید و ولایت به مفهوم ایجاد ارتباط تنگاتنگ فكری و رفتاری انسان با خدا و اولیای اوست. اولیای الهی كه جز به رضای خداوند نمی‌اندیشند و جز تحقّق منويّات او منظوری ندارند، محور اتّصال بندگان خدا به خداوند هستند. خداوند به تدبیر و اداره شایسته امور جاريِ بندگان خود می‌پردازد و مصالح دنیوی و اخروی آنان را از طریق وليّ و خلیفه خود بر روی زمین و به دست با كفایت او تأمین می‌فرماید. خلیفه خداوند بر روی زمین جز تحصیل رضایت الهی و تأمین مصالح بشری، اندیشه‌ای در سر نمی‌پروراند و همواره از حیات خویش برای تحقّق این هدف مقدّس مایه می‌گذارد. گفتنی است كه سایر عناصر در جامعه و نظام ولایی جهان اسلام از دو عنصر توحید و ولایت وام می‌گیرند.
لازمه حكومت جهانی امام مهدی(ع)
پیشتر اشاره شد، آلوین تافلر، یكی از نظریه‌پردازان حكومت جهانی در آمریكا، برخورداری از برترین‌ها را از ابزار و لوازم حكومت جهانی می‌داند. وی درصدد برآمد نظام آمریكایی را ترسیم و تمثیلی از آمال و ایده‌های خود از حكومت جهانی معرفی كند. بنابراین، همانند همتایان سیاسی و فكری خود می‌كوشید این اندیشه را القا كند كه آینده جهان و تاریخ به دست آمریكا رقم خواهد خورد و سروری عالم از آنِ این كشور خواهد بود. تافلر وانمود می‌كند كه او مبتكر اندیشه برترین‌هاست، در صورتی كه موضوع برترین‌ها از دیرباز در روایت‌های اسلامی نقل شده، از معصومان، با كمال صراحت و عنایت درباره ظهور حكومت جهانی امام مهدی(عج) مطرح شده است. با این بیان، به نظر می‌رسد روایات و تفاسیر اسلامی، بهره‌مندی از برترین‌ها را یكی از لوازم كارآمد بودن نظام جهانی حضرت وليّ عصر(عج) برشمرده‌اند. چنین نظامی باید بتواند در تكاپوی تأمین نیازمندی‌های مادّی و معنوی جوامع گوناگون بشری سرآمد باشد و این امر جز با برخورداری از برترین‌های ضروری امكان‌پذیر نیست. در اینجا به برخی از برترین‌هایی كه با ظهور دولت كریمه امام زمان(عج) به منصه ظهور می‌رسند و از لوازم حكومت جهانی حضرت محسوب می‌شوند، اشاره می‌كنیم.
1. نیل به برترین مرحله عقل و شعور ـ كمال عقلانی
در روایاتی به این نكته اشاره شده است كه به هنگام ظهور حضرت قائم(عج)، دست مرحمت الهی از آستین حضرت، بر سر و روی بندگان خدا كشیده می‌شود و با عنایات ویژه‌ای، عقل و شعورشان را به كمال می‌رساند.6 مقارنت كمال عقلانی با ظهور حضرت، بیانگر این حقیقت است كه عصر ظهور، عصر برتری و كمال عقلانيّت انسانی است. این حقیقت، مناسب با پیشرفت فكر بشر در كشف و شناخت حقایق معنوی و ارتباطات فردی و اجتماعی و به موازات رشد علمی و اخلاقی در زمان حضرت روی می‌دهد و به سهم خود، توجیه‌گر كمال عقلانی و علمی بشر در عصر ظهور است.
2. دست‌یابی به برترین مرحله از رشد علم
یكی از بركات ظهور حضرت، بر اساس روایات، رشد و شكوفایی علمی در جهان بشری است. روایتی بر این حقیقت اشاره دارد كه با قیام قائم(عج) تمام بیست و هفت رشته و شاخه علوم، به منصه شكوفایی دست یافته‌اند. در اینجا نیز تقارن قیام قائم(عج) با شكوفایی علوم دلیل روشنی بر برتری عصر ظهور از جنبه علمی بر سایر اعصار و قرون است. اگر چنین امری حتّی از كرامات حضرت برشمرده شود، به این مفهوم نیست كه لزوماً بدون استفاده از اسباب ظاهری و ابزار علمی حاصل می‌شود. امروزه به مدد ابزار الكترونیك می‌توان دریچه‌هایی از اطّلاعات و داده‌های علمی را در فرصتی كوتاه به روی اذهان و دیدگان كاربران آن ابزار گشود. چرا امام زمان(عج) با آن قدرت و عنایت الهی نتوانند بر اساس مبانی و ابزار پیشرفته علمی و فنّی، بالاترین وجه ارتباطات و اطّلاع‌رسانی را در اندك زمان ممكن تحقّق بخشند و اذهان بشری را سرشار از علوم سازند و زمینه فراگیری علوم برتر را برای آنان فراهم آورند؟ آنچه امروزه در صنعت الكترونیك و ارتباطات به وقوع پیوسته است، پذیرش چنین ادّعایی را آسان می‌كند.
3. جریان‌یابی برترین شكل از عدالت اجتماعی
عدالت به عنوان رفع ظلم و رفع تبعیض، از جمله خواسته‌های فطری و به حقّ انسان است كه از دیرباز مصلحان بشری در اندیشه تحقّق آن بر روی كره زمین بوده‌اند؛ امّا تاكنون هیچ مصلحی توفیق نیافته است، چنین عدالتی را بر كلّ زمین بگستراند. این مهم از عهده حضرت حجّت بن الحسن المهدی(عج) برمی‌آید و از ویژگی‌های حكومت ایشان است. تعبیر پر شدن زمین از عدالت در عصر ظهور و پس از آن، بیان این حقیقت است كه عدالت و عدالت‌گستری در این عصر به كمال خود می‌رسد. طبیعی است هنگامی كه عقلانيّت و درایت و شعور و آگاهی انسان به اوج كمال خود برسد، بستر لازم برای اجرای عدالت در همه ابعاد وجودی جامعه انسانی به نحو كامل فراهم می‌آید. عدالت‌گستری امام زمان(ع) به قدری شاخص و آشكار است كه در روایاتی از پیامبر اكرم(ص) آمده است كه فرمودند: «حتّی اگر از عمر دنیا تنها یك روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را آن‌قدر طولانی می‌كند تا فرزندم مهدی(عج) ظهور كند و دنیا را از عدل و قسط پر سازد، همان‌گونه كه قبل از او، از جور و ستم پر شده است.»7
4. پیش به سوی برترین و صالح‌ترین منزلت و قدرت اقتصادی و رفاهی
عوامل اقتصادی و پشتوانه‌های مالی همواره از ابزار سرآمد اداره و تدبیر جوامع بشری به شمار می‌رفته است. كميّت و كیفيّت اداره جوامع بشری به كمك چنین پشتوانه‌ای بستگی به این دارد كه این عوامل و ابزار در اختیار و كنترل چه شخصيّت‌ها و نمادها و حكومت‌هایی باشد. اگر مصلحان واقعی بشر بر این عوامل دست یابند، به كمك آنها در مسیر آبادانی و تأمین مصالح مادّی و معنوی بشر گام برخواهند داشت؛ به عكس چنانچه این ابزار در خدمت و اختیار سیاست‌بازان نابه‌كار و نااهل و خودخواه قرار گیرد، از آنها برای تأمین منافع شخصی، گروهی و حزبی بهره‌برداری خواهد شد. در این صورت، خیل عظیمی از آحاد انسانی از حقوق مسلّم خود محروم می‌شوند و در نتیجه، عدالت پیش پای خواسته‌های نفسانی و شیطانی گروهی اندك و فرصت‌طلب ذبح می‌شود.
با ظهور حضرت مهدی(عج) هیچ جای ویرانی بر روی زمین نخواهد ماند و همه جا را آبادانی و خرّمی و رفاه فرا خواهد گرفت. روایت‌هایی تصریح به این مطلب دارند؛ از جمله احادیثی كه بیانگر این واقعيّتند كه حكومت و دولت حضرت بر شرق و غرب عالم سایه می‌افكند. در این هنگام، گنجینه‌های زمین كه تاكنون مخفی مانده است، برای حضرت ظاهر می‌گردد و حقّ صاحبان حق، به دستشان می‌رسد و مردم از وفور نعمت و رفاه برخوردار می‌شوند و اموال به طور صحیح و شایسته در میان آنان تقسیم می‌شود. دولت حضرت با برخورداری از دارایی وافر و سرشار و با همّتی والا به آبادانی زمین می‌پردازد. در زمان حضرت مهدی(ع) وضعيّت رفاهی و اقتصادی مردم به حدّی رشد می‌یابد كه دیگر احدی به صدقه نیاز ندارد.8
5. برخورداری از برترین قدرت و توان سیاسی
قدرت و توانمندی سیاسی به پشتوانه توانمندی‌های علمی و عقلانی و اقتصادی حاصل می‌آید. اینكه بر اساس روایت‌ها، همه گردنكشان عالم و قدرتمندان جهان در مقابل قدرت مهدوی رنگ می‌بازند و تاب مقاومت و ایستادگی را از دست می‌دهند، بیانگر این واقعيّت است كه قدرت سیاسی دولت كریمه حضرت فراتر و برتر از سایر قدرت‌های بشری بوده و امكاناتی كه برای فرمانروایی بر جهان در اختیار
حضرت است، به مراتب بیش از همه امكاناتی است كه تاكنون در اختیار قدرتمندان و سیاست‌مداران بوده است. اگر قرآن از عظمت حكومت و گستردگی دولت سلیمان پیامبر(ص) یاد می‌كند، حكومت و دولت حضرت مهدی(ع) به مراتب فراتر و وسیع‌تر و قوی‌تر از دولت و سلطنت حضرت سلیمان(ع) است. سیاست و سلطنت حضرت مهدی(ع) چنان فراگیر می‌شود كه هیچ دیاری و هیچ مردمی را نمی‌توان یافت؛ مگر اینكه از سرِ آگاهی و درایت، به وحدانيّت خداوند و رسالت ختمی مرتب گواهی می‌دهند.9 از طرفی، قدرت سیاسی حضرت به قدری بالاست كه از هیچ طاغوت و ستمگری، كوچك‌ترین عهد و پیمانی بر گردن نمی‌گیرد10 و در كمال شجاعت و توانمندی در مقابل همه گردن افرازان عالم می‌ایستد و آنان را به خاك مذلّت می‌كشاند.
6. بهره‌مندی از كارآمدترین فنون و تجهیزات نظامی تسلیحاتی
برخورداری از استطاعت نظامی و تسلیحاتی، همچنین آشنایی با فنون پیشرفته نظامی و دفاعی، پشتوانه عظیمی برای حفظ استقلال و تماميّت كیان یك نظام به شمار می‌رود. ارتش و سپاه مجهّز به ادوات، تجهیزات و فنون رزمی، دفاعی و نظامی مایه زینت و سربلندی و امنيّت هر نظام و كشوری است و موجب می‌گردد كمتر دشمنی چشم طمع به تصرّف آن كشور و براندازی آن نظام بدوزد. طبیعی است بهره هر دولت و حاكميّتی از فنون و تجهیزات نظامی و دفاعی باید پاسخ‌گوی نیازهای تسلیحاتی آن دولت بوده و با قلمروی حاكميّت آن تناسب داشته باشد. طبعاً اگر حكومتی داعیه جهانی بودن داشت، باید توان نظامی و تسلیحاتی‌اش وسعت جهان را در برگیرد تا بتواند منويّات و مقاصد خود را در سطح جهان دنبال و تأمین كند.
دولت جهانی امام زمان(عج) پاك كردن زمین از ستم و ستمگران، همچنین گسترش عدالت در سراسر جهان را در سرلوحه برنامه‌ها و وظایف خطیر خود قرار داده است. این دولت برای تحقّق این مهم باید از ابزار لازم، از جمله ادوات، فنون و تجهیزات نظامی كارآمد برخوردار باشد. برای پاك كردن زمین از وجود ستمگران و اشرار، شمشیری در اختیار حضرت است كه از نمونه شمشیرهای معمولی نیست. قهراً شمشیر حضرت باید سلاحی باشد كه بر تمامی تجهیزات پیشرفته دشمنان حضرت فائق آید و بتواند دژ استحكامی و تجهیزاتی و تسلیحاتی دشمن را در هم شكند. اگر در روایاتی تصریح شده است كه حضرت قائم و یارانش مجرمان و ستمگران را با شمشیرهای خود تنبیه می‌كنند11 و اگر آمده است كه دشمنان از جانب او به جز شمشیر چیزی دریافت نمی‌كنند،12 بیانگر این حقیقت است كه به یقین كارآمدی سلاح حضرت به حدّی است كه هیچ قدرتی تاب و یارای مقاومت در برابر آن را ندارد. این نكته حكایت از این دارد كه حضرت از برترین و كارآمدترین تجهیزات نظامی برخوردارند. این برتری تسلیحاتی م ی‌تواند همان گونه كه به صورت باطنی و معنوی و از طریق امدادهای غیبی حاصل می‌آید، به صورت ظاهری و مصنوعی نیز به منصه ظهور برسد. كمال علمی و صنعتی و فنّی نیز چنین پیشرفتی را ایجاب می‌كند.
در مجموع آنچه از برترین‌ها بیان شد، اشاره‌ای است به برخورداری دولت و حكومت حضرت از كلّیه لوازم و شرایط و زمینه‌های جهانی شدن. مفادّ دولت كریمه بودن نیز، آن گونه كه در دعاها و روایات وارد شده، آسیب‌ناپذیر بودن دولت و امام و امّت در برابر هجمه‌ها و حملات و بحران‌های كوبنده و شكننده است. این آسیب‌ناپذیری، خود با بهره‌مندی حكومت از برترین‌ها و به ویژه برترین‌های علمی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و مردمی حاصل می‌شود. در سایه دولت كریمه است كه اسباب عزّت و سربلندی اسلام و مسلمانان در جهان فراهم می‌آید و خطّ كفر و نفاق شكست می‌خورد و كافران و منافقان ذلیل می‌شوند و در پرتوی نور چنین حكومتی است كه كرامت دنیا و آخرت نصیب انسان‌ها می‌گردد.13 این حقیقت گم‌شده انسان‌ها و خواست فطرت بشر است كه به مدد الهی سایه مباركش را بر جهان می‌گستراند و از ثمرات شیرین و گوارایش، تمامی جهان را برخوردار می‌گرداند.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره انبیاء (21)، آیه 22.
2. سوره یوسف (12)، آیه 39.
3. سوره انعام (6)، آیه 102.
4. سوره اسراء (17)، آیه 23.
5. سوره نساء (4)، آیه 59.
6. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الأثر فی الامام الثّانی عشر.
7. شیخ صدوق، كمال الدّین، ج 1، صص 317 ـ 318.
8. منتخب الأثر فی الامام الثانی عشر، ص 482؛ بحارالأنوار، ج 52، ص 338.
9. علی كورانی، عصر ظهور، ترجمه عبّاس جلائی، ص 369.
10. بحارالأنوار، ج 52، ص 91.
11. غیبت نعمانی، صص 121 ـ 127.
12. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 178.
13. اشاره به بخشی از دعای افتتاح.
منبع: مجله معرفت، سال چهاردهم، ش 7، مهر 1384، صص 22 ـ 25.
