مشكلات و معضلات مردم و شيعيان در سالهاي آغازين دوران غيبت، با ابلاغ پيامهاي شفاهي و يا به وسيله نامه كه به دست امام زمان (عج) ميرسيد، و با استفاده از 4 نايب خاص كه توسط خود حضرت انتخاب ميشد، رفع ميشدند.
معرفي اجمالي نواب اربعه
نواب چهارگانه افرادي هستند كه طبق دستور و فرمايش امام مهدي (عج) واسطه بين مردم و حضرت بودند.
آنچه در اين نوشتار ميآيد، معرفي اجمالي نواب اربعه به ترتيب نيابتشان است.
*نايب اول
اولين نايب امام عصر (عج)، ابو عمرو عثمان بن سعيد العمير الأسدي است. عثمان بن سعيد براي 3 امام نيابت كرده است. يعني نايب امام علي النقي، امام حسن عسكري و حضرت مهدي (عج)بوده است و نيابش براي امام زمان (عج) از سال 260 هجري آغاز شد و تا 280 قمري ادامه يافت.
لقبهاي عثمان بن سعيد عبارتند از: عمري، اسدي، عسكري، سمّان و زيّات. از ميان اين پنج لقب، 3 لقب اول به سبب انتساب وي به قبيله بنياسد و منطقه نظامي سامراء و نسب خانوادگي اوست.
اما دو لقب ديگر يعني سمّان و زيّات به اين دليل بوده است كه وي به سبب وحشت از حاكميت استبداد عباسي به منظور تقيّه و مخفي كردن امر نظارت خويش از جانب حضرت ولي عصر (عج) در ظاهر تجارت روغن ميكرد و در پوشش روغنفروشي به مسؤوليت خطير سفارت ميپرداخت و با قرار دادن نامههاي مردم در ظرفهاي مخصوص حمل آب و پوستهاي مخصوص حمل روغن، به سوي حضرت مهدي (عج) ارسال و جواب اخذ ميكرد.
يكي از افتخارات زندگي عثمان بن سعيد اين بود كه وي در زمان 3 امام معصوم (ع) ميزيست و آنها را درك كرد و از طرف آن امامان بزرگوار تأييد شده است. عثمان بن سعيد تنها 11 سال سن داشت كه افتخار خدمت به امام هادي (ع) نصيبش شد.
از ديگر افتخارات وي اين بود كه پس از شهادت امام هادي (ع) وكالت خاص امام حسن عسگري را عهده شد. همچنين پس از تولد امام دوازدهم، امام حسن عسگري به عثمان بن سعيد دستور داد تا گوشت و نان بخرد و در ميان تهيدستان تقسيم كند و تعدادي گوسفند به سلامتي امام مهدي (عج) عقيقه كند.
عثمان بن سعيد، مورد وثوق و اعتماد 3 امام بزرگوار بوده است و از ناحيه امام هادي (ع)، امام حسن عسگري (ع) و حضرت حجت (عج) در مدج و امانتدار بودن و عفيف بودن وي توقيع صادر شده است.
امام حسن عسگري (ع) در سخنانش به احمد بن اسحاق، فرموده است: «عمري و پسرش هر دو ثقه و مورد اعتماد هستند، هر آنچه از سوي من براي تو آوردند، ترديد مكن كه از سوي ما است و هر چه ميگويند از جانب ما است. بنابراين سخنان آن دو را بشنو و پيروي آنان نما و بدان كه هر دو امين و مورد اعتماد هستند.»(1)
*نايب دوم
محمد بن عثمان بن سعيد العمري، دومين نايب خاص امام مهدي (عج) است كه از سال 280 تا 305 قمري به مدت 25 سال نايب امام عصر (عج) و پل ارتباطي آن حضرت با مردم بود.
ابوجعفر عنوان كنيه محمد عثمان بود كه با القابي مانند عمري، عسكري و زيّات مورد خطاب قرار ميگرفت.
نايب خاص امام مهدي (عج) بودن، بزرگترين افتخار زندگي محمد بن عثمان است. همچنين اين عالم فقيه، مورد توفيق امام حسن عسگري (ع) قرار گرفته و توقيع ناحيه حضرت در وصف او و پدرش صادر شده است. (2)
امام مهدي عج در رحلت پدرش «عثمان بن سعيد» به محمد بن عثمان تسليت گفت. (3)
*نايب سوم
ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي، سومين نايب امام عصر (عج) است كه پس از وفات محمد بن عثمان در سال 305 قمري به اين مقام دست يافت و به مدت 21 سال تا سال 326 قمري راه ارتباط مردم با امام (عج) بود.
كنيه حسين بن روح، ابوالقاسم و لقبش نوبختي بود.
وي مردي انديشمند و پرآوازه بود و پيش از آنكه به مقام سومين نايب خاص امام مهدي (عج) منصوب شود مورد اعتماد و وثوق دومين نايب حضرت هم بود و محمد بن عثمان او را رابط ميان خودش و بزرگان شيعه قرار داده بود و حسين بن روح دستورات و تصميمات اهل بيت (ع) و اخبار نهاني آنها را به نقاط مختلف كشور پهناور اسلامي ميرساند و بزرگان شيعه را خبر ميكرد.
از افتخارات زندگي حسين بن روح بايد گفت كه وي در زمان خودش داراي شخصيت پرآوازه و معروف بود، چون قبلاً تصدي نيابت خاص محمد بن عثمان را داشت و حتي ناظر املاك محمد بن عثمان بود است و نيز رابط بين محمد بن عثمان و بزرگان شيعه و وكيل از طرف او بود.
همچنين آنقدر مورد احترام و امين مردم بود كه اهل سنت نيز او را تكريم ميكردند. در ضمن بايد عنوان كرد كه پيش از رحلت دومين نايب خاص، فرماني از جانب امام عصر (عج) صادر شد كه به موجب آن جناب محمد بن عثمان دستور يافت تا حسين بن روح را به جاي خويش معرفي كند و او نيز چنين كرد.
*نايب چهارم
ابوالحسن علي محمد سمري، چهارمين نايب خاص امام مهدي (عج) است كه در سال 326 قمري و به دنبال وفات حسين بن روح به نيابت انتخاب شد و تا نيمه شعبان سال 329 قمري به مدت 3 سال وظيفه انتقال پيام بين شيعيان و امام زمان (عج) را به عهده داشت.
علي بن محمد سمري كه كنيهاش ابوالحسن بود، شخصيت وارسته توأم با شكوه و عظمت داشت.
وي از نظر تقوي داراي موقعيت خاص و فوقالعاده بود.
از كرامتهاي او اين بود كه در بغداد خبر از رحلت «ابن باويه قمي» پدر شيخ صدوق كه در ري زندگي ميكرد داد و گفت: «در اين ساعت ابن باويه قمي، چشم از جهان فرو بست» گروهي از شيعيان كه در حضورش بودند، ماه و روز و ساعتي را كه فرموده بود را يادداشت كردند و پس از 17 روز كه خبر رحلت ابن بابويه قمي به بغداد رسيد، ديدند كاملاً با نوشته آن روز كه جناب سمري فرموده بود، تطبيق دارد.
نيابت خاص با رحلت او پايان يافت و پس از آن نيابت عامه آغاز شد و همزمان پايان يافتن غيبت صغري شيعه وارد دوران غيبت كبري شد.
محل نيابت اين چهار تن در بغداد بوده و آنها در همان شهر مدفون شدند و مزارشان در حال حاضر نيز معروف و مشخص است.
پينوشتها:
1ـ اصول كافي، جلد 1، صفحه 330 و غيبت طوسي، صفحه 219
2ـ رجوع شود به توضيح پيشين
3ـ كمالالدين، جلد 2، صفحه 510 و غيبت طوسي، صفحه 220
4ـ براي تحقيق بيشتر به كتاب غيبت شيخ طوسي، صفحه 227 مراجعه كنيد
منبع: فارس
باسلام
ممنون از شما 😆
ممنون از اطلاعات جامع و مفیدتون. اجرتون با امام زمان(عج)
سلام میشه یه کتاب درباره ی این نواب برایمان بفرستید.یا احاریث موحود را برایمان ایمیل کنید.