حدیث غدیر نه متواتر است نه صحیح!!!

خبرگزاری شبستان: «صحاح سته اهل سنت مدعی هستند تنها احادیث صحیح را جمع آوری کرده اند به همین دلیل از دیدگاه اهل تسنن آن چه در این صحاح سته آمده باشد، صحیح و معتبر است. حال وهابی ها می گویند که حدیث غدیر صحیح نیست، متواتر هم نیست، بلکه خبر واحد متواتر است!» این جملات بخشی از سخنان حجت الاسلام سید محمدرضا طباطبایی، پژوهشگر ادیان و نویسنده کتاب «غمخانه فاطمه زهرا (س)»، در خصوص یکی از شبهات مطرح شده از سوی وهابیت در جهت تلاش برای نشاندن غبار تردید و انکار بر ماجرای غدیر خم به گفتگو نشسته ایم؛ گفتگوی ما با این استاد حوزه و دانشگاه از نظرتان می گذرد:

یکی از شبهاتی که وهابیت برای زیر سوال بردن ماجرای غدیر خم و به تبع آن ولایت امیر مومنان (ع) و سفارشی که پبامبر اسلام (ص) درباره ایشان فرمودند، مطرح می کنند آن است که حدیث غدیر (من کنت مولاه فهذا علی مولاه) حدیث صحیح و متواتر نیست و تنها شیعه آن را به عنوان یک حدیث معتبر قلمداد می کند؛ چه پاسخی به این ادعا می توان ارائه کرد؟

پیش از پاسخ به این سوال لازم است با مفهوم حدیث متواتر و صحیح آشنا شویم. متواتر حدیثی است که از طرق گوناگون و راویان مختلف و زنجیره سندهای متفاوت با یک معنا و عبارت نقل شده باشد به گونه ای که احتمال ندهیم این همه راوی و سلسله سند جعلی بوده یا اینکه عده ای با یکدیگر جمع شده اند تا به دروغ مساله ای را گزارش دهند، مانند برخی از وقایع تاریخی همچون تولد پیامبر(ص)، ازدواج ایشان، وجود شخصیت آن حضرت (ص) و … این ها گزارش های متواتر تاریخی هستند لذا بالاترین و معتبرترین روایت، روایت متواتر است.

جالب اینجا است که یکی از شبکه های ماهواره ای وهابی برای اینکه این حدیث غدیر را زیر سوال ببرد می گفت حدیث غدیر معتبر نیست به دلیل آن که “خبر واحدِ متواتر” است!

این سخن نشان می دهد این کارشناس وهابی نه می داند خبر واحد چیست و نه متواتر. خبری که متواتر باشد، دیگر واحد نیست مانند اینکه بگوییم فلان شخص کچلِ مودار است!

به نظر می رسد لازم باشد تعریفی هم از خبر واحد و صحیح داشته باشید؛ لطفا در این خصوص توضیح بفرمایید.

خبر واحد، خبر ضعیفی است که تنها یک نفر راوی آن بوده باشد. اما خبر صحیح، حدیثی است که راویان آن از گوینده تا نویسنده همگی عاقل، بالغ، مسلمان، عادل، راستگو و … باشند و جای هیچ شک و شبهه ای در آن روایت نباشد به چنین روایتی صحیح می گویند، حال روایتی که هم صحیح باشد هم متواتر، از بهترین نوع روایات است.

صحاح سته اهل سنت مدعی هستند تنها احادیث صحیح را جمع آوری کرده اند به همین دلیل از دیدگاه اهل تسنن آن چه در این صحاح سته آمده باشد، صحیح و معتبر است. حال وهابی ها می گویند که حدیث غدیر صحیح نیست، متواتر هم نیست، بلکه خبر واحد متواتر است!

در پاسخ به آنها می گوییم صحیح و متواتر بودن حدیث غدیر چیزی نیست که شیعه از خود درآورده باشد بلکه در منابع متعدد اهل تسنن این موضوع قابل اثبات بوده و تنها وهابیت است که خورشید را در میان روز نمی بیند.

چه دلیلی بر این سخن اقامه می کنید؟

اولین دلیلی که در متواتر بودن حدیث غدیر وجود دارد، این است که در زمان صدور روایت غدیر بسیاری از مردم برای حج همراه پیامبر (ص) از مدینه خارج شده بودند و رسول اکرم (ص) وظیفه داشتند که به دستور خداوند ابلاغ رسالت کنند و در روایت آمده است در بین مردم اعلام کردند هر یک از انصار، مهاجرین و کلا قبیله های مختلف عربی که می توانند همراه ایشان حج به جای آوردند، رهسپار مکه شوند. (منابع مختلف اهل سنت این موضوع را بیان کرده اند، از جمله طبقات ابن سعد، جلد 3، صفحه 225، فرید وجدی در دائره المعارف خود، جلد 3، صفحه 542، سیره حلبیه جلد 3 ، صفحه 283 و …)

این منابع آمارهای مختلفی را از وجود افرادی که شاهد ماجرا بودند و سبب تواتر غدیر می شوند، ذکر می کنند. برخی شاهدانِ غدیر را 90 هزار تن، برخی 114 هزار تن، بعضی 120 هزار تن و حتی 124 هزار و بیش از این گفته اند.

اما در خصوص کسانی که حدیث غدیر را مستقیم شنیدند، باید گفت صحابه بسیاری عبارت “من کنت مولاه فهذا علی مولاه” را در ماجرای غدیر شنیدند. سبط ابن جوزی که یکی از علمای حنفی مذهب است (متوفی سال 654 هجری) می گوید که: اتفق العلماء السیر أنَّ القصّه الغدیر….  دانشمندان سیره نویس اتفاق نظر دارند که ماجرای غدیر در ذی الحجه اتفاق افتاد و صحابه بسیاری که در مکه و مدینه زندگی می کردند و 120 هزار نفر بودند غدیر را دیدند “و سمعوا منهم” و همچنین شنیدند عبارت من کنت مولاه (تذکره الخواص، به نقل از الغدیر، جلد 1، ص 296)

احمد ابن حنبل در مسند خود و ترمذی در سنن خود و دیگران نیز این مطلب را نقل کرده اند.

دلیل سومی که  اثبات می کند این روایت متواتر بوده، طرق بسیاری است که این حدیث از این طرق متفاوت نقل شده است به گونه ای که صدور آن راویان مختلف و متفاوت باعث می شود کسی در صحت آن شک نکند. مثلا احمد ابن حنبل روایت غدیر را از چهل طریق در مسند خود نقل کرده است، ابن جریر طبری از هفتاد و دو طریق، ابن عقده از 105 طریق، حافظ ابوعلاء عطار همدانی از 250 طریق، ابوسعید سجستانی از 120 طریق، ابوبکر جعابی از 125 طریق، و حتی برخی از شعرایی مشهور اهل سنت مانند امیر محمد یمنی در قرن 12 هجری، از 150 طریق این روایت را نقل کرده اند.

بنابراین روایت غدیر آن قدر طرق مختلف در سند آن وجود دارد که در تواتر آن شکی ایجاد نمی کند.

از سوی دیگر علمای فراوان اهل سنت به صحیح بودن روایت غدیر اعتراف کرده اند. مانند ابوعیسی ترمذی در صحیح ترمذی جلد 2 صفحه 298، که می گوید: هذا حدیث حسن صحیح. قرطبی در الستیعاب جلد 2 صفحه 273 ، حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، جلد 3، صفحه 109، ذهبی در تلخیص المستدرک در همان جلد 3 صفحه 109، ابن کثیر در تاریخ خود جلد 5 صفحه 209 می گوید و … .

همچنین ابن حجر عسقلانی می نویسد: اما حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه کثیر الطرق جدا و کثیر من اسانیدها صحاح؛ حدیث من کنت مولاه… از طرق مختلف نقل شده و بسیاری از سندهای آن صحیح است ( فتح الباری جلد 7، صفحه 61)

پس این روایت ضعیف نیست و نه تنها علمای شیعه بلکه علمای بسیاری از اهل تسنن نیز آن را صحیح و متواتر دانسته اند.

دلیل پنجم نیز آن است که علمای اهل سنت متواتر بودن غدیر تصریح کرده اند. مانند ابوحامد غزالی در سر العالمین می گوید که: اجمع الجماهیر علی متن الحدیث، ( ابوحامد در تواتر این روایت ادعای اجماع می کند).

ابن جوزی در تذکره الخواص الامه صفحه 62، ذهبی در میزان العتدال جلد 1 صفحه 500 و همچنین در سیر العلام النبلاء جلد 19، صفحه 328.

به مصادیق و نمونه های دیگری هم می توان در این زمینه اشاره کرد؟

بله؛ مثلا ابن کثیر دمشقی در کتاب البدایه و النهایه جلد 5، ص 233  وقتی حوادث سال دهم هجری را بیان می کند روایت من کنت مولاه را ذکر کرده و می نویسد: قال شیخنا الحافظ ابوعبدالله الذهبی: الحدیث متواتر اتیقن أن رسول الله قاله؛ یعنی این حدیث متواتر است و یقین دارم که پیامبر اکرم (ص) آن را فرموده اند.

 همچنین افراد بسیاری مانند ابن جزری، جلال الدین سیوطی، علاء الدین سمنانی، زرقانی مالکی، و … بر متواتر بودن این روایت تصریح کرده اند.

 لذا حدیث مبارک غدیر که از دهان مبارک پیامبر اکرم (ص) صادر شد، مبنی بر اینکه «من کنت مولاه فعلی مولاه» هم صحیح است و هم متواتر و این صحت و تواتر را هم علمای شیعه قائل هستند و هم علمای معتبر و برجسته اهل تسنن و این تنها وهابی ها هستند که چون خفاش از روشنایی خورشید می گریزند.