فضای مجازی یکی از رسانههای نوظهور است که به دلیل ضریب نفوذ بالا، جذابیت و سرعت انتقال اطلاعات مورد بهرهبرداری بسیاری قرار میگیرد. مفهوم منجیگرایی به سبب مورد سؤال بودن و نیز جذابیت برای مخاطبان، از نگاه رسانههای مختلف به ویژه رسانههای غربی دور نمانده است. در همین راستا مهدویت (منجیگرایی اسلامی) در سالیان اخیر توجه بسیاری به خود جلب کرده و رسانههای مختلف غربی در قالبهای گوناگون خبری، تحلیلی، گزارشی و یا مستند به این موضوع پرداختهاند، حجتالاسلام زهیر دهقانی آرانی از کارشناسان مرکز تخصصی مهدویت در خصوص «رویکرد پایگاههای اطلاعرسانی غرب درباره موعود شیعه» این چنین مینویسد که بخش دوم آن در ادامه میآید:
*اطلاعرسانی هدفمند
در این شیوه سعی میشود در قالب خبر و تحلیل در موضوعی سیاسی، اجتماعی و …، بحث دیگر مرتبط با آن موضوع که تا حدی برای مخاطب آشناست، توصیف شود. در این روش توصیفی معمولاً دقت علمی و جامعیت سهواً یا عمداً لحاظ نمیشود و به عکس معمولاً با توجه به حال و هوای خبر تنها به جنبه مرتبط پرداخته شده و صحت آن مفروض دانسته میشود.
این شیوه در بسیاری اخبار و گزارشها و تحلیلهایی که به نحوی مرتبط با مهدویت است، قابل مشاهده است به عنوان نمونه به دو مورد زیر دقت نمایید.
1-شبکه خبری و اطلاعرسانی نیوزویک در خبری که به مناسبت جشنهای میلاد امام عصر (عج) در ایران و قم برگزار میگردد، نوشته است:
شیعیان معتقدند که امام مهدی دوازدهمین امام از نژاد محمد پیامبر زنده است، ولی از انتهای قرن نهم در خفا نگهداری میشود و او باز نخواهد گشت، مگر وقتی که فساد و ظلم به نقطه اوج خود برسد… به دلیل در اقلیت بودن میان مسلمانان از نظر عقیده، شیعیان به طور تاریخی تحت انقیاد و ستم اهل سنت بودهاند، لذا به امامانشان با نگاه افرادی جنگنجو برای عدالت و در مقابل ظلم و ستم مینگرند. این دیدگاه تعیینکنندهای است که امروز کلاس سیاسی ایران را تشکیل داده است.
همانگونه که در متن بالا مشاهده میشود، از نظر این نوشته شیعیان بدین دلیل منتظر امام مهدی(عج) هستند که سالها در اقلیت بوده و بدین دلیل چنین عقیده و آرزویی دارند.
2- شبکه خبری هافینگتون پست در گزارشی که در مورد مقایسه دیدگاه آخرالزمانی اسلام و مسیحیت تهیه کرده است، ابتدا دیدگاه مسلمانان و مسیحیان در مورد آخرالزمان را دارای شباهتی شگرف میداند؛ گر چه انتهای هر دیدگاه را متفاوت از هم تلقی مینماید. در ادامه این گزارش به نقل از یکی از دانشمندان غربی، دیدگاه اسلامی در مورد آخرالزمان را برگرفته از دیدگاه مسیحیان معرفی میکند.
«دیوید کوک» متخصص آخرالزمان اسلامی و دانشیار دانشگاه رایس میگوید: صاحبنظران کنونی مسائل آخرالزمانی را در میان مسلمانان یا کپیبرداری از همتایان مسیحی خود مانند هال لیندسی، جری فالول و پت رابرتسون به تعیین تاریخ ظهور ضد مسیح (دجال) میپردازند. مطالعاتی از علمای مسلمان همانند آنچه در کتاب دانیال، حزقیل و مکاشفات یوحنا آمده صورت گرفته است و تنها تفاوت آن مطالعات با این نوشتهها این است که آدمهای خوب آن مسلمان هستند و نه مسیحی!
این پایگاه خبری در ادامه به بخشی از اعتقادات اسلامی نسبت به آخرالزمان اشاره کرد و به اعتقاد مسلمانان به همراهی عیسی(ع) با مهدی(عج) میپردازد:
بنابر احادیث اسلامی، عیسی با شخصیتی به نام مهدی همراه میشود و با کمک او بر شیطان غلبه کرده و جهان را از لوث فساد و بیعدالتی پاک میسازد. مطابق نظر دیوید کوک، برخی مسلمانان که نقش محوری آخرالزمانی عیسی(ع) را خوش ندارند، نقش محوری نجاتبخشی را به مهدی میدهند. این دیدگاه در میان شیعیان به ویژه شیعیان دوازده امامی در ایران بسیار قوی است.
همانگونه که مشاهده میشود گرچه روال گزارشدهی این پایگاه خبری ظاهراً صحیح و برگرفته از نظرات پژوهشگران است، ولی چینش کلام به صورتی تنظیم شده که اولاً دیدگاه آخرالزمانی اسلام متأثر و برگرفته از کتاب مقدس مسیحیان تلقی شود و ثانیاً چنین القا شود که میان علمای اسلامی در مورد منجی اختلاف شدیدی بوده و در این میان تنها شیعیان و به ویژه ایرانیان هستند که به نقش محوری و اصلی مهدی(عج) به عنوان منجی اصلی باور دارند.
ج-ایجاد ترس در قالب خبر:
در این شیوه شبکه اطلاعرسانی از ابتدا مهدی(عج) را موجودیتی خطرناک و آسیبزا برای صلح و امنیت جهان به ویژه کشورهای غربی معرفی میکند و از آنجا که آرمان عدالتخواهانه و صلحمدار امام مهدی با این امر تضاد دارد، معمولاً برای اثبات چنین فرضی شبکه اطلاعرسانی به خبرسازی و تحلیل هدفمند روی میآورد. نمونه این گونه رویکرد رسانهای هر از چندگاهی به ویژه در مناسبتی که ندای منجیخواهی در کشوری اسلامی به پا میشود و یا کشوری همچون ایران به فناوری نوینی دست مییابد، به طور مکرر دیده میشود به عنوان نمونه به دو مورد زیر توجه نمایید:
1-سایت اطلاعرسانی WorldNetDaily که مجله معروف Frontpage را منتشر میکند، در قالب خبری تحلیلی به بررسی پیشرفتهای اخیر ایران در فناوریهای مختلف از جمله فناوری هستهای میپردازد و چنین مینویسد:
رهبر عالی ایران، آیتالله خامنهای جلسات مخفیانه مختلفی با مشاوران نظامی و اقتصادی خود در روزهای گذشته برگزار کرده است تا امکان جنگ با ایالات متحده را بررسی نماید… چنانچه از آیتالله خامنهای شنیده شده ظهور آخرین منجی موعود اسلامی دوازدهمین امام شیعیان امام مهدی نزدیک است و اقدامات ویژهای برای حفاظت از رژیم ایران در رخدادهای آینده لازم است. مهدی بنابر عقاید شیعیان در زمان آرماگدون ظهور خواهند نمود.
همانگونه که دیده میشود این خبر بدون اشاره به هیچ منبع خبری قابل اعتماد، ادعا میکند ایران در حال آمادهسازی جنگ با کشورهای غربی است و این امر را به ظهور امام مهدی مرتبط میداند. ادامه خبرسازی این شبکه اطلاعرسانی جالب توجه است:
بنا بر گزارشات رسیده، نیروهای گزینش شده سپاه پاسداران و بسیج تحت نیروی ویژهای با نام «سربازان امام مهدی» آموزش دیدهاند و مسئولیتهای امنیتی و حفاظت از حکومت ایران از شورشها را بر عهده داشتهاند. به بسیاری از نیروهای سپاه پاسداران و بسیج گفته شده است که امام دوازدهم اکنون بر روی زمین است و در جریان پیروزی حزبالله بر اسرائیل در سال 2006 به یاری حزبالله آمده و به زودی پس از آماده شدن محیط، حضور خود را به صورت عمومی علنی خواهند کرد.
همانگونه که مشاهده میشود نویسنده خبر فوق با ترکیب خبرهایی از منابع نامشخص با اطلاعاتی نادرست سعی در ایجاد ترس و وحشت از ایران و امام مهدی(عج) دارد تا بهرهبرداری مورد نظر خود را از آن کسب نماید. توجه به این نکته خالی از لطف نیست که نویسنده متن فوق فردی با نام مستعار رضا خلیلی است که ادعا شده عضو سابق سپاه پاسداران بوده که در دهه 80 و 90 به عنوان عامل سیا در ایران جاسوسی میکرده و کتاب «زمانی برای خیانت» خاطرات این دوران است که در سال 2010 انتشار یافته است.
2-در گزارش دیگری که در سایت شبکه CBN انعکاس یافته، ادعا میشود ایران به دنبال کشتار و نابودی سراسری است و علت این کار تسریع در آمدن امام مهدی(عج) است:
مسلمانان شیعه از جمله رئیس جمهور ایران بر این باورند که نجات دهنده اسلامی که با نام مهدی شناخته شده در انتهای تاریخ ظهور خواهد کرد، آنها معتقدند که مهدی در زمانی که هرج و مرج، قتل عام و پریشانی عالم را فراگرفته، ظهور میکند بنابر گفته جوئل روزنبرگ یکی از نویسندگان برگزیده نیویورک تایمز، مسلمانان شیعه اعتقاد دارند با آمدن این منجی اسلام در آخرالزمان، تمدن یهودی، مسیحی که تا کنون شناختهایم نابود میشود، غیر مسلمانان مجبور به پذیرش اسلام شده و در غیر این صورت اعدام میشوند و حکومت واحد اسلامی در سراسر جهان تحت نام خلافت تشکیل خواهد شد. بنابر نظر روزنبرگ، احمدینژاد رئیس جمهور ایران معتقد است که خدا او را انتخاب کرده است تا جهان را برای آمدن مهدی(عج) آماده سازد و او میتواند ظهور مهدی را با ایجاد آشوب و هرج و مرج جهانی تسریع کند.
روش تنظیم خبر و گزینش مطالب نوشته فوق که به صورتهای گوناگونی در رسانههای مکتوب و تصویری با همین ادبیات تکرار شده است، با این هدف صورت گرفته که عقاید شیعیان در مورد آمادهسازی جهان برای ظهور امام عصر(عج) و دعا برای تعجیل فرج ایشان و تلاشهای ایران در زمینههای علمی و فناوری به این شکل معنا شود که ایران در پی ایجاد هرج و مرج در کل جهان و از بین بردن تمدن یهودی، مسیحی است و منشا این دیدگاه، باور به امام مهدی (عج) نزد ایرانیان است.
د-مشابهتدهی با نمونه منفی:
در این شیوه مفهوم در قالب مثالی عینی البته از نوع منفی ارائه میشود که مخاطب با ملاحظه نمونه منفی معرفی شده، از مفهوم دلزدگی پیدا کند. این نوع معرفی به طور وسیع در معرفی مهدی (عج) در رسانههای غربی به کار میرود. برای اثبات این مطلب کافی است نگاهی به تبلیغ طالبان و بنلادن به عنوان یکی از نمونههای عینی کسی که مسلمانان انتظار آمدن چنین کسی را دارند، بیندازیم. به عنوان مثال سایت اطلاعرسانی WMD در مطالبی با عنوان «آیا بنلادن همان مهدی است؟» با اشاره به پیامی تصویری از بن لادن به موضوع مهدویت میپردازد.
متخصصان اطلاعات نظامی ایالات متحده در حال بررسی یک ویدیوکلیپ از اسامه بنلادن هستند که در آن نوشتهای در پشت سر وی نوشته شده است: «المهدی المنتظر» هیچ کس از افرادی که ویدیو را دیدهاند به مفهوم واقعی این نوشته اطمینان ندارند، ولی احادیث که مجموعهای از نوشتههای مقدس اسلامی است که نقش مکمل قرآن را دارد پیشگویی کردهاند که شخصیتی مسیحایی در آخرین روزهای تاریخ ظهور میکند. این «مهدی» همراه با عیسی مؤمنان را برای پیروزی علیه کافران رهبری مینماید. ابهام کارشناسان در مورد این ویدیو این است که آیا بنلادن خود را به عنوان مهدی تلقی میکند یا شخص دیگری را برای ظهور و قیام انتظار میکشد.
این گزارش در ادامه به تشابهات ادعایی بنلادن با مهدی از نظر روایات میپردازد:
جالب توجه آنکه پس از سال 2001 و حملات یازده سپتامبر این سال بنلادن با نام «اسامه بن محمد بن لادن» پیامها را امضا میکند و این اهمیتی آخرالزمانی به رهبر طالبان میدهد، چرا که احادیث نام مهدی(عج) را برگرفته از نام پیامبر اسلام میدانند. در حالی که برخی تحلیلگران اسلام انتظار دارند بن لادن خود را به عنوان «خلیفه» معرفی کند، برخی معتقدند ممکن است بن لادن جهت کسب موفقیت منطقهای بیشتر خود را قدرتمندترین عنوان اسلامی یعنی مهدی معرفی کند… اگر چنین ادعایی در جهان اسلام مورد پذیرش قرار گیرد، دیگر آمریکا نمیتواند ادعا کند تنها با تروریسم مبارزه میکند، بلکه در واقع یک درگیری مذهبی جهانی ایجاد خواهد شد.
در متن فوق ادعا شده برخی تشابهات بین بن لادن و مهدی(عج) وجود دارد که ممکن است بنلادن از این تشابهات برای ادعای مهدویت بهره گیرد. معرفی بن لادن به عنوان نمونه عینی منجی اسلامی با عنایت به چهره بسیار منفور وی نزد غریبان به وضوح درصدد جهتدهی نگاه مخاطبان این رسانهها به سمتی است که نه تنها علاقهای برای آشنایی با این مفهوم اسلامی پیدا نکنند، بلکه از همان ابتدا موضعی تقابلی با آن داشته باشند.
*شیوههای مقابله
با توجه به شدت یافتن رویکرد تهاجمی غرب و رسانههای غربی علیه مهدویت در سالیان اخیر، بررسی و اتخاذ راهکارهایی مناسب جهت مقابله با این تهاجم ضروری است. این راهکارها میبایست در ابتدا مخاطبان این رسانهها را از خبرسازیها و سیاهنماییها مصون نماید و در مرحله بعد به حضور فعالانه در زمین دشمن و مطرح ساختن باورهای صحیح بیانجامد بر این اساس راهکارهای زیر جهت مقابله با این هجمه فراگیر قابل پیگیری است.
1-تقویت عقاید و باورهای دینی:
سطحی بودن، عدم جامعبینی، تطبیق نداشتن با مسائل روز و عدم توان پاسخگویی به هجمههای جدید از جمله مشکلاتی است که در میان طرفداران مکتب حق قابل مشاهده است و از همین روزنههاست که دشمن بهرهبرداری مینماید. در اولین قدم متصدیان مذهبی و سیاسی میبایست به تقویت باورهای دینی در خود و مردمان خویش بپردازند تنها با تکیه بر باوری صحیح و مستحکم میتوان در برابر حملات دشمن ایمن بود و الگوی بیبدیل شیعه برای نجات جهان را به جهانیان معرفی نمود.
2-رصد اردوگاه دشمن:
دشمن در عرصههای مختلف به مقابله با عقیده مهدویت میپردازد و از همه توان رسانهای خویش در این زمینه بهره میبرد. بدون آشنایی با فعالیتهای دشمن نمیتوان دید صحیحی از شیوه و شدت عمل وی داشت و طبعاً برخورد متناسبی صورت نخواهد گرفت. رصد رسانههای مکتوب و غیر مکتوب، فضای مجازی و حتی محیطهای عمومی و آکادمیک، راهبرد و نقشه راه جهت اصلاح روشها و برخورد مدبرانه با تهاجم دشمن است.
3-پاسخگویی و روشنگری روزآمد:
متأسفانه علیرغم وجود منابع غنی و عقاید محکم، پاسخگویی به شبهات و تهاجمات دشمنان مهدویت همگام با هجمهها نبوده و اثر مطلوب را نداشته است، شاید یکی از اصلیترین علل این امر تناسب پاسخها با شبهات و یا عدم تبیین عقاید به زبان روز است. این کار افرادی عالم و زبده را میطلبد تا باورهای صحیح را با زبان روز و مخاطب خاص آن تبیین نموده و در اختیار رسانهها قرار دهند.
4-حضور رسانهای قوی:
اگر چه غالب رسانههای تاثیرگذار جهان در اختیار کشورهای غربی است، ولی هنوز میتوان با حضور قوی در رسانههای آزاد و فراگیر و نیز تقویت رسانههای خودی به انتشار و تبلیغ باورهای صحیح در زمینه مهدویت پرداخت. این امر به ویژه در فضای مجازی که عرصهای فراگیر و تا حد بالایی آزاد و کم هزینه است، حائز اهمیت است./
فارس